(Phythium spp.)

Tanımı ve Biyolojisi

Pythium spp. beyaz, ince, çok dallanan ve hızla büyüyen miselyum oluşturur. Miselyum üzerinde terminal veya interkalar, küresel, ipliksi veya daha değişik biçimlerde sporangium meydana gelir. Sporangia ya direkt olarak çimlenip birkaç çim borusu oluşturur ya da önce kısa bir hif, onun ucunda ise bir kese (vesikül) oluşturur. Enfeksiyonu, sporangium içindeki zoosporlar çimlenerek gerçekleştirir. Dokuda bir süre gelişip tipik hastalık belirtileri oluşturan miselyum, zamanı gelince kısa hiflerin ucunda küresel oogoniumu (dişi gamet) ve topuz biçiminde antheridiumu (erkek gamet) oluşturur. Oogonium ile temas eden antheridium bir döllenme tüpü oluşturur ve bu tüp yardımıyla gametler birleşerek zigotu oluştururlar. Zigot kalın bir hücre çeperi ile çevrelenir ve Oosporu oluşturur. Oospor düşük ve yüksek sıcaklıklara, diğer kötü koşullara dayanıklıdır ve böylelikle fungusun yazı veya kışı geçirmesini sağlarlar. Bundan ötürü istirahat sporu adını da alır.

Fusarium spp. Miselleri bölmeli ve genellikle düzensiz dallanmıştır. Konidiospor taşıyıcıları üzerinde makro ve mikrokonidiosporlar görülür. Makrokonidiosporlar 3–5 bölmeli, orak şeklinde, mikrokonidiosporlar ise tek hücreli ve renksizdir. Çoğu Fusarium türü sadece eşeysiz sporlar oluşturur.Fusarium toprak içinde ve enfekte bitkilerin kalıntıları üzerinde klamidospor (kalın duvarlı miselyum hücreleri) veya miselyum olarak uzun yıllar kışlayabilir. Tohumların, sera yapıları, alet ve makinelerin üzerinde hayatta kalması da mümkündür. Birincil enfeksiyon ya tohumla taşınır ya da kök bölgesinde kök uçları veya küçük yaralarda, örneğin kazık kökten bir yan kökün çıktığı noktada enfeksiyon şeklinde ortaya çıkar.

Zarar Şekli ve Belirtileri

• Çökerten etmenlerinin neden olduğu hastalık belirtileri bitkinin yaşına ve gelişme dönemine göre değişir.
• Duyarlı bitkilerin tohumları bulaşık toprağa ekildiklerinde çimlenirler, yumuşarlar, kahverengileşip büzülürler ve sonunda çürürler.
• Topraktaki tohumların hastalandığı ancak yer yer çıkış olmasıyla anlaşılır.
• Zayıf çıkışın nedeni çıkış öncesi çökertendir. G
• Gelişmekte olan genç bitkilerin taze dokuları da bu etmenlerin saldırısına açıktır.
• Hasta doku hızla genişler ve enfeksiyonunun başlamasından kısa bir süre sonra bitki ölür. Her iki durumda da bitki toprak yüzeyine çıkmayı başaramadığı için bu belirti tipine Çıkış Öncesi Çökerten denir.
• Toprak yüzeyine çıkan fidelerin genellikle kökleri ve bazen toprak çizgisinin hemen altındaki veya üstündeki sap kısımları hastalığa yakalanır.
• Bu bitkilerin taze dokuları etmen tarafından istila edilir ve bu kısımlar suda haşlanmış görünümü alırlar.
• Fide sapının hasta kısmı yukarı kısımlara göre daha incedir ve yumuşaktır. Bu nedenle üst kısmı taşıyamaz, fide toprak yüzüne devrilir.
• Fungus yere devrilmiş fide üzerinde de gelişmeye devam eder ve fide kısa sürede suyunu kaybederek ölür. Bu belirti tablosuna Çıkış Sonrası Çökerten denir.

Mücadele Yöntemleri

Kimyasal Olmayan Mücadele

• Toprakta iyi bir drenaj yapılarak fazla su tutması önlemeli, fidelikler su tutmayan, bol güneş alan, kuzeye kapalı yerlere kurulmalıdır. Fazla sulamadan kaçınılmalıdır. Bitkiler arasında iyi bir havalanma sağlanmalıdır. Ekim normuna dikkat edilmeli sık ekimden kaçınılmalıdır. Hastalık görülen fide toprağı ertesi yıl temiz toprak ile değiştirilmelidir. Hastalıklı fideler hemen ayıklanmalıdır. Aşırı azot gübrelemesinden kaçınılmalıdır. Ekim tarihi iyi ayarlanmalı, Dayanıklı çeşitler kullanılmalı, Fidelik toprağı ile camekan arasında yeterli yükseklik bırakılmalı, Fidelikler uygun hava koşullarında açılıp, sık sık havalandırılmalıdır.

Biyolojik Mücadele

• Tohumun antagonistik fungusların konidiumları ile bulaştırıldıktan sonra ekimi son yıllarda başvurulan bir yöntemdir. Burada kullanılan funguslar; Trichoderma spp., Gliocladium spp, ve Penicillium oxalicus’dur.

Kimyasal Mücadele

a-) Toprak İlaçlaması: Çeşitli kimyasallar kullanılarak toprak dezenfeksiyonu yapılabilir.

b-) Fide İlaçlamaları: Fideler toprak yüzüne çıktıktan sonra ilaçlamalar devam edilir. Fideliklerin ilaçlaması genelde hastalık duruncaya kadar devam edilir. Her ilaçlamadan sonra temiz su ile sulama yapılması önerilir. İlaçlar şaşırtma sırasında can suyu şeklinde de verilebilir.

c-) Tohum, yumru, soğan ilaçlamaları: Üretim materyalinin tohum koruyucu etkili maddeye sahip ilaçlardan biriyle ilaçlanması önerilir. Genelde kullanılan doz 200g/100 kg tohum şeklindedir.