Doğuma yaklaşık beş hafta kala meme bezinde başlayan kolostrum salgılama, gebeliğin son iki haftasında maksimum seviye ulaşmakta, buzağı doğduğunda ise aniden durmaktadır.
Komplike bir meme salgısı olan kolostrum (ağız sütü), normal süte göre 2 kat kuru madde, 3 kat mineral ve 5 kat protein içerdiği gibi; yüksek oranda buzağının acil ihtiyacı olan vitaminler, enerji, büyüme faktörleri, hormonlar ve hastalıklardan korunmasına yardım eden bağışıklık maddelerine (IgG) sahiptir.
Sağım sayısı artıkça bu değerler çok hızla düşmektedir. Kaliteli kolostrum, buzağı için tek sağlıklı yaşam iksiridir.
İnekler, kolostrumunda sadece karşılaştığı hastalıklara karşı koruyucu maddeleri barındırırlar.
Bu nedenle başka çiftliklerden gelenlerle, işletmedeki genç inekler; işletmeye özgü muhtemel hastalık etmenlerine karşı yeterli miktarda antikor (IgG) oluşturamayabileceğinden, yeni doğan buzağılar ilk 24 saat boyunca olgun ineklerden (2 ve üzeri doğum yapmış) alınacak kaliteli kolostrumla (50g/lt ˂ IgG) beslenmelidir.
KALİTELİ KOLOSTRUM:
Krema kıvamında, koyu renkli, besleyici
Hijyenik (total bakteri sayısı < 100.000/ml)
En az 50g/L ıgG içeren
Doğum öncesi meme sızıntısı olmayan
Kuru döneminde aşılaması yapılmış
Mastitis, tüberküloz, paratüberküloz ve bruselloz gibi hastalıklardan arı ineklerin doğumdan hemen sonraki kolostrumdur.
Kolay çözülebilmesi için yassı bir kapta 1-2 kg’lık porsiyonlar halinde derin dondurucuda (-18ºC) antikor seviyesini kaybetmeden 1 yıla kadar saklanabilir.
Porsiyonların üzerinde ineğin kulak no’su, sağım tarihi ve yoğunluk değeri (kalite derecesi) yazılmalıdır.
Derin dondurucu sıcaklığı sürekli kontrol edilmeli, çözülmüş kolostrumlar kesinlikle tekrardan dondurulmamalıdır.
Buzağılar hastalıklara karşı yok denecek kadar zayıf bağışıklıkla ve çok aç bir şekilde dünyaya gelmektedir.
Buzağılar doğar doğmaz strese maruz kaldığı gibi hastalık yapıcı etmenlere karşı savunmasız olduğundan, acilen kaliteli kolostruma ihtiyaç duyarlar. Öte yandan bağışıklık maddelerinin (IgG) bağırsaktan etkin bir şekilde emilerek kana karışması, yalnızca doğum sonrasındaki ilk birkaç saat içinde gerçekleşebilmektedir.
Doğumun üstünden zaman geçtikçe IgG’nin kolostrumdaki konsantrasyonu ve buzağı bağırsağından emilimi hızla düşer.
1.AĞIZ SÜTÜ İLE BESLENME (İLK 3 GÜN)
AĞIZ SÜTÜ NİÇİN ÖNEMLİDİR?
İnek ağız sütün, normal süte göre birkaç kat fazla besin maddesi içerir,
Buzağı doğumla ana karnındaki korunaklı ortamdan, birden farklı bir çevreye girer,
Buzağının hastalıklara karşı bağışıklığını sağlayan maddeleri içerir,
Çünkü buzağı anadan bağışıklık maddeleri almadan doğar,
Ağız sütü buzağının ilk aşısı olur ve doğumdan sonra 2-3 gün pasif bağışıklık sağlar,
Ağız sütünde bulunan magnezyum sülfat, buzağının bağırsaklarında bulunan mekonyumun dışarı atılarak bağırsakların temizlenmesini sağlar,
Buzağı ağız sütünü ne kadar erken içerse bağırsakta mikrop tutunması da azalır.
BUZAĞILARA AĞIZ SÜTÜ NE KADAR VERİLİR?
Buzağılara doğumu takiben en kısa sürede başlanarak, ilk 3 gün, günde 3 öğün, öğünde en az 1.5 lt olmak üzere, günlük toplam 4-5 litre ağız sütü içirilmeli,
Genel Kural: Ortalama büyüklükteki bir siyah-alaca buzağı doğumu takiben ilk 6 saat içinde en az 2-3 litre ağız sütü tüketmeli.
İlk 12 saat önemli olup bu sürede bağışıklık maddelerinin yarayışlılığı daha yüksektir,
Ağız sütü verilmesinde kovadan içme ve emme yerine biberonla içirme tercih edilmeli,
Ağız sütü taze olmalı, farklı hayvanların ağız sütleri karıştırılıp kullanılmamalı,
Ağız sütü 37 C sıcaklıkta, biberonla 80 cm yükseklikten ve 45 derecelik açı ile içirilmelidir.
Süt, buzağı için yeterlidir, ancak buzağı mamaları da kullanılabilir.
Günde 4-5 litre arasında süt veya buzağı maması kullanılır,
Süt veya mama buzağılara ağırlıklarının %8-10’u düzeyinde verilmeli,
Fazla verilirse başlangıç yemi tüketimi azalır,
Bu dönemde serbest olarak buzağı başlangıç yemi de buzağılara verilmeli,
6. haftada süt veya mama azaltılarak buzağı başlangıç yemini fazla yemesi sağlanmalı,
İşkembede papilla gelişimi olumsuz etkilendiğinden, buzağılar 6 haftadan daha uzun süre süt veya mama ile beslenmemeli,
Mama iyi eritilmeli,iyi karıştırılmalı ve soğuk verilmemeli,
Bu dönemde temiz su serbest olarak verilmeli,
Sütten kesilene kadar buzağıya özellikle saman başta olmak üzere diğer kuru ot ve silaj gibi kaba yemlerin verilmesi önerilmez,
Buzağılar bu dönemde meraya çıkarılmamalı,
6. hafta sonunda sütten kesilip sadece serbest olarak buzağı başlangıç yemi, kaliteli kuru ot ve serbest su verilmeli, saman ve silaj kullanılmamalı,
Bu dönemde hayvanların katı yem almaları işkembe gelişmesi açısından hayati önem taşır.
BUZAĞILAR SÜTTEN NASIL KESİLİR?
Buzağılar ekonomik üretim için 6 haftalık yaşta sütten kesilebilmeli,
Zira işkembede sindirim için gerekli mikroorganizmalar 6.-8. haftalarda oluşur.
Erken sütten kesim için başlangıç yemi tüketimi teşvik edilmeli,
Sütten kesimde buzağı yaşı kadar büyüklüğü de önemlidir.
Bununla birlikte en önemli kriter yeterli başlangıç yemi tüketimidir.
Sağlıklı buzağılar süte ek olarak vücut ağırlıklarının % 1-1.5’u kadar olmak üzere, en az günde 850 gr buzağı başlangıç yemi tüketmeye başladıklarında sütten kesilebilirler.
Sütten kesim zamanında hayvana verilmekte olan başlangıç yemi değiştirilmemeli, buzağılar taşınmamalı ve stres yaratan işlemler yapılmamalıdır.
Bazı ülkelerde kuru ot öğütülerek %20-25 düzeyinde pelete katılmaktadır.
Ancak sağlıklı işkembe duvarı ve papilla oluşumu için buzağının önünde 7. haftadan itibaren iyi kaliteli kuru ot bulunmalı,
Yeni uygulamada buzağı başlangıç yeminin, %7.5 – %15’i oranında aynı boyutta kaliteli kuru ot ile karıştırılarak 4. haftadan itibaren kullanılabileceği belirtilmektedir,
Örneğin 25 kg buzağı başlangıç yemine 2 kg kıyılmış aynı boyutta kuru ot karıştırılarak verilebilir,
Buzağıyı yağlandırmamak için 8. haftada başlangıç yeminden büyütme yemine geçilmelidir. BUZAĞILARA 6. HAFTAYA KADAR NİÇİN KABA YEM VERİLMEZ?
Bu dönemde kaba yemlerin sindirimi düşüktür ve işkembede papillaların gelişimi için gerekli olan uçucu yağ asitlerini ters yönde oluşturur,
Kuru otlar işkembe duvarında yeni gelişen papillalara traş etkisi yapar,
Kuru otlar sadece işkembe duvarının kas yapısının gelişimini sağlar.
Kesif yem ise işkembede sindirim için gerekli olan papilla gelişimini artırır,
Ancak; fazla kesif yem tüketiminin de işkembe asitliğinin artması sonucu işkembe duvarına zarar vereceği unutulmamalıdır.
4.BÜYÜTME YEMİNE GEÇİŞ DÖNEMİ (2. AYDAN 2.5 AYA KADAR)
Buzağılara 2.aydan itibaren buzağı başlangıç yemi ile birlikte serbest olarak buzağı büyütme yemi de verilmeye başlanır.
Geçiş dönemi sonuna doğru başlangıç yemi azaltılarak geçiş yapılır.
Bu dönem 15 günlük bir alıştırma dönemi olabilir. 2.5 aylık yaştan itibaren buzağılar büyütme yemine geçmiş olur.
Bu dönemde serbest olarak kaliteli yonca ve çayır kuru otu verilmelidir. Saman, silaj, posalar ve meraya çıkış önerilmez.
