Tanım
Elma meyvesinin epidermis ve kutikula dokularında, özellikle gelişimin ileri evrelerinde meydana gelen yüzeysel veya derin yırtılmalar olarak tanımlanır. Çatlaklar çoğunlukla meyvenin stil (uç) veya ekvator bölgelerinde görülür.
Fizyolojik ve Biyokimyasal Mekanizma
1. Hücre Genişleme Hızı > Kutikula Esnekliği
Meyve büyüme periyodunun hızlı olduğu dönemlerde, epidermal hücrelerin genişlemesiyle kutikula üzerindeki gerilim artar.
Kutikula yeterince esnek değilse, mikroskobik yırtıklar oluşur ve bu bölgeler suya karşı geçirgen hâle gelir.
Bu durum, osmotik dengesizlik ile birleştiğinde çatlama riskini maksimuma çıkarır.
2. Ani Su Yüklenmesi (Hydration Shock)
Özellikle kuru bir dönemin ardından gelen yoğun yağış:
Ağaç içindeki ksilem transpirasyon akışı artar.
Meyve hızla su alarak iç basıncını artırır (turgor).
Epidermis bu basınca dayanamayarak çatlar.
İklim ve Çevresel Faktörler
|
Faktör
|
Etkisi
|
|
Ani yağmur
|
Su alımı
artar → turgor basıncı yükselir
|
|
Yüksek nem
+ düşük buharlaşma
|
Transpirasyon
düşer, su meyveye yönlenir
|
|
Sıcak gün
/ soğuk gece farkı
|
Kutikula
üzerinde mekanik stres oluşur
|
|
Dengesiz
sulama
|
Özellikle
kurak dönem sonrası yoğun sulama çok risklidir
|
Besin Elementleriyle İlişkisi
Kalsiyum (Ca): Hücre duvar stabilitesini sağlar, eksikliği çatlama riskini artırır.
Bor (B): Kutikula ve hücre duvar lignifikasyonunda rol oynar. Eksikliği mikroyırtıkları artırır.
Azot (N): Fazla kullanımı, dokularda gevşeklik ve su tutma kapasitesinin artmasına neden olur.
Meyve Özellikleriyle İlgili Riskler
|
Özellik
|
Etkisi
|
|
İnce
kutikula
|
Esneklik
az → çatlama riski artar
|
|
Düzensiz
meyve büyümesi
|
Lokal
gerilim bölgeleri oluşturur
|
|
Yüzey
pürüzleri (lenticel yoğunluğu)
|
Mikro
çatlaklara yatkınlık sağlar
|
En Fazla Etkilenen Elma Çeşitleri
|
Çeşit
|
Duyarlılık
|
|
Gala
|
Çok yüksek
|
|
Golden
Delicious
|
Yüksek
|
|
Granny
Smith
|
Orta
|
|
Fuji
|
Nispeten
düşük, ancak geç hasatta artar
|
Koruma ve Önleme Stratejileri
1. Sulama Yönetimi
Toprak nemi sensörleri ile kontrollü sulama yapılmalı.
Damlama sulamada debi sabit tutulmalı, ani hacim artışlarından kaçınılmalı.
Kuraklık sonrası “yüksek hacimli sulama” yerine kademeli nem takviyesi yapılmalı.
2. Yaprak ve Meyve Besleme
Kalsiyum (ör. CaCl₂) ve Bor (B) içerikli yapraktan uygulamalar (meyve büyüme döneminde)
Azot uygulamaları kontrollü yapılmalı (aşırı N → hücre duvar gevşekliği)
3. Antitranspirant ve Bariyer Uygulamaları
Kaolin kili gibi yansıtıcı yüzey kaplamaları ile buharlaşma dengelenebilir.
Kutikula kalitesini artırıcı preparatlar (örneğin silikon bazlı ürünler) kullanılabilir.
Depolama ve Hasat Sonrası Etkiler
Kabuk çatlaması olan meyveler:
Raf ömrü ciddi biçimde kısalır.
Su kaybı hızlanır → meyve buruşur.
Fungal patojenlerin giriş kapısı olur → özellikle Penicillium expansum riski yükselir.
