Fenolojik Tanım
Bu dönem, ağaçların hasadı tamamlamasının ardından yaprak renginin sararmaya başlaması, fotosentetik aktivitenin yavaşlaması ve yaprakların fizyolojik olarak dökülmeye geçmesiyle tanımlanır (BBCH 91–97). Aynı zamanda karbon, azot, potasyum ve fosfor gibi mobil besin elementlerinin yapraklardan odun dokulara ve köklere geri taşındığı bir yeniden dağıtım sürecidir (Tromp et al., 2005).
Bu evrede yapılacak doğru besleme uygulamaları, özellikle çiçek tomurcuğu diferansiyasyonunu, sürgün kalitesini ve kışa dayanımı pozitif yönde etkiler (Tagliavini & Scandellari, 2013).
Fizyolojik ve Besinsel İhtiyaçlar
Fosfor (P)
Fosfor, depo enerjisi (ATP) birikimi ve kök rejenerasyonu için bu dönemde önemli rol oynar. Fosfor, yapraklardan odun dokulara taşınarak gövde içi depo besin rezervlerinin oluşturulmasına katkı sağlar. Aynı zamanda kıştan çıkış sonrası kök uyanmasını kolaylaştırır.
-
Uygulama: 3–5 kg/da MAP veya fosfit formlarıyla sonbahar fertigasyonu yapılabilir.
-
Yarar: Kök aktivitesini teşvik eder, çiçek tomurcuğu gelişimini destekler.
Potasyum (K)
Potasyum, ozmotik düzenleme, hücre içi iyon dengesi ve kışa dayanıklılık açısından bu dönemde önemlidir. Ayrıca karbonhidratların taşınmasında görev alarak nişasta birikimini artırır.
-
Formlar: 0–0–50, 13–0–46 gibi potasyum yoğun formülasyonlar
-
Uygulama: Damlama sulama ile son uygulamalar bu dönemde yapılmalı
-
Yarar: Sürgün olgunlaşmasını artırır, don direncini yükseltir
Kükürt (S) ve Magnezyum (Mg)
Bu iki element, klorofilin yıkımı ve yaprak senesensi sürecinde görev alır. Magnezyum, karbon taşıyıcı olarak görev görürken; kükürt, metabolik kapanışı düzenler. Eksikliklerinde yaprak dökümü gecikir ve fotosentez kalitesi bozulur.
Organik ve Mikrobiyal Destek
Yaprak dökümünü takiben toprak biyotasını canlandırmak ve bir sonraki sezonun kök ortamını iyileştirmek için organik içerikli uygulamalar yapılmalıdır.
-
Leonardit, humik–fulvik asit: Kök çevresi mikrobiyal aktiviteyi artırır
-
Azot fikse eden PGPR bakterileri (ör. Azospirillum, Bacillus spp.): Bahar başlangıcında kök gelişimine katkı sağlar
Uygulama Yöntemleri
|
Yöntem
|
Açıklama
|
|
Damlama
ile son fertigasyon
|
P ve K
ağırlıklı son gübreler 15–20 Kasım`a kadar verilmelidir. Toprak sıcaklığı 10
°C altına düşmeden uygulanmalı.
|
|
Yaprak
uygulaması (erken sararma evresinde)
|
Mg, S, Zn
içerikli son destekler yapılabilir. Don riski öncesi bırakılmalıdır.
|
|
Toprak
uygulamaları
|
Humik
asit, leonardit, kompost gibi malzemelerle mikrobiyal ortam desteklenmeli.
|
İzleme ve Değerlendirme
-
Yaprak Analizi: Sararmaya yakın dönemde alınarak, sezon boyunca element birikimi değerlendirilmelidir.
-
Toprak EC ve pH takibi: Tuz birikimi varsa yağışlardan önce yıkama sulaması (leaching) önerilir.
-
Kök sıcaklığı: Uygulama zamanı, toprak sıcaklığı 6–10 °C aralığındayken yapılmalıdır.
-
Don takibi: Düşük sıcaklık öncesi azot ve hızlı çözünür tuzlu gübrelerden kaçınılmalı.
Stratejik Özet
Yaprak dökümü ve dinlenme öncesi dönem, bitkinin rezerv besinlerini tamamladığı, sürgün ve tomurcuk diferansiyasyonunun sonlandığı, kök sisteminin kışa hazırlandığı bir fazdır. Bu nedenle, genellikle ihmal edilmesine rağmen, besleme açısından stratejik bir noktadır.
Kritik Besinler: Fosfor, Potasyum, Magnezyum, Organik maddeler
Ana Amaçlar: Kök–gövde içi rezerv artırımı, sürgün olgunlaştırma, kışa hazırlık
Tehlike: Geç azot uygulaması, don öncesi geç gübreleme
