(Ustilago maydis)

TANIMI VE YAŞAYIŞI

Hastalığa neden olan fungusun, gallerin içinde kahve renkli, elipsoit-yuvarlak şekilli ve üzerleri diken şeklinde çıkıntılarla kaplı klamidosporları (teliospor) bulunur. Klamidosporların kış şartlarına çok dayanıklı olduğu ve toprakta 8 yıla kadar canlı kalabildiği saptanmıştır. Bu sporlar, hastalıklı bitki artıklarını yiyen hayvanların sindirim organlarından canlılıklarını yitirmeden geçerek gübre ile tekrar tarlaya taşınıp enfeksiyon kaynağı olabilirler. Kışlayan sporların hepsi aynı anda çimlenmez ve bir kısmı daha sonraki yıllarda çimlenerek enfeksiyon kaynağı olurlar. Rüzgar, yağmur, böcek vb. yollarla bitki üzerine taşınan klamidosporlar uygun koşullarda çimlenirler ve promiselyum (basidium)’ un her bir hücresinden haploid tek hücreli, renksiz, yuvarlak-uzun oval basidiosporlar (sporidia) oluşur. Bu sporlar konukçuyu enfekte edemezler fakat uyumlu sporidia’lar birleşir ve dikaryotik hif gelişir. Enfeksiyon, bu hifin doğrudan bitki dokuları ve stomalardan penetrasyonu, veya böcek, insan, hayvan ya da dolu gibi bazı doğa olaylarının açtığı yaralar yoluyla olur. Enfeksiyondan yaklaşık 12-13 gün sonra parlak gri-beyaz ya da gümüşi renkte galler oluşur. Hastalık bu galler ile kolayca tanınır. Yapraklar hariç, bitkinin diğer kısımlarında meydana gelen gallerin içleri koyu kahverengi-siyah sporlarla dolar. Hastalık ertesi yıla bulaşık toprak ve hastalıklı bitki artıkları ile geçer. Hastalığın gelişmesi, çevre koşulları ve bitkinin büyüme durumu ile ilgili olup enfeksiyon ve gal gelişmesi için en uygun sıcaklıklar 18-21°C’dir. Yağış, hastalığın gelişmesinde önemli bir etkendir. Yaz başlarında yağışların görülmesi durumunda hastalık daha fazla görülür. Fide devresinde bitkinin fizyolojik ve morfolojik yapısından ileri gelen bir dayanıklılığı vardır. Sekonder enfeksiyonlar hem önceki yıllardan toprakta kalan hem de olgunlaşarak dağılmış gallerdeki sporlarla olmaktadır.

BELİRTİLERİ

✓  Mısır rastığı bitkinin bütün toprak üstü aksamında (yaprak, sap, koçan ve tepe püskülünde) gal (ur) adı verilen şişkinlikler oluşturur. Galler önceleri sert olup parlak, gri beyaz renkli bir zarla kaplıdır. Olgunlaştıkça zar sararır. Üzerinde çatlaklar meydana gelir, süngerimsi bir hal alır ve içinde bulunan koyu kahverenkli- siyah toz şeklindeki klamidosporlar etrafa dağılır.

✓  İklim koşullarına, mısır çeşidine ve bitkide oluştuğu yere bağlı olarak galler çeşitli büyüklükte (0,5-20 cm çapta) olur. Galin oluştuğu yere, büyüklüğüne, sayısına, püskül ve koçan çıkarma devresindeki enfeksiyon durumuna bağlı olarak hastalığın zarar derecesi değişir.

✓  Hastalık, çoğunlukla koçan ve sap boğumlarında görülür ve önemli verim kayıpları oluşturur. Hastalıklı koçanlardaki daneler çürüklük etmenlerine karşı daha duyarlıdır.

✓  Bitki, enfeksiyonlara 3-4 yapraklı (40-60 cm boyunda) olduğu dönemde daha duyarlıdır. Erken dönemdeki şiddetli enfeksiyonlar bitkinin ölümüne ve/veya koçanların oluşmamasına neden olabilir. Ürün kayıpları %2 ile %41 arasında değişebilir.

KONUKÇULARI

Mısır (Zea mays L.) ve mısırın ebeveyni teosinte (Zea mexicana) bitkisidir

MÜCADELESİ

 Kimyasal olmayan mücadele

✓  Sertifikalı tohum kullanılmalıdır.

✓  Mısır rastığının zarar yaptığı yerlerde en az 3-4 yıllık bir münavebe uygulanmalıdır.

✓  Dayanıklı ya da tolerant çeşitler kullanılmalıdır.

✓  Rastık galleri tam gelişmeden koparılıp yakılmalıdır.

✓  Hastalıklı bitkiler hayvanlara yedirilmemeli, toplanıp yakılarak imha edilmelidir.

✓  Kültürel işlemler ya da ilaçlamalar sırasında mekanik zararlardan kaçınılmalıdır.

✓  Analiz sonuçlarına göre dengeli gübreleme yapılmalıdır.

✓  Aşırı sulamadan kaçınılmalıdır.

Kimyasal Mücadele

Ruhsatlı etken madde bulunmamaktadır.