TANIMI VE YAŞAYIŞI 

Tütün güvesi (Ephestia elutella): 

Erginlerin rengi, saman sarısından griye kadar değişir. Üst kanatların uç ve toraksa yakın kısımlarında ikişer adet koyu renkli bant bulunur. Alt kanatları daha açık renkli ve saçaklıdır. Boyu 8-11 mm, kanat açıklığı 16-24 mm’dir. Larva pembe renkli, 9-11 mm boyda ve vücut seyrek kıllarla kaplıdır. Pupa 7-8 mm boyda ve kahverengidir. Oval şekilli yumurtaları önceleri beyaz olup, sonra sarımtırak bir renge dönüşür. Zararlı kışı, tütün depolarının duvar ve döşemelerin çatlakları arasında gevşek bir kokon içinde, olgun larva olarak geçirir. Günlük ortalama sıcaklık 15°C’nin üzerine çıktığında, pupa olmaya başlar. İlk ergin çıkışı nisan sonu ve mayıs ayında olur. Erginler çıkıştan sonra çiftleşir ve dişiler yumurtalarını tütün yaprakları veya çuvalların üzerine bırakırlar. Bir dişi yaşam süresince ortalama 100-250 adet yumurta bırakır. Çıkan larvalar hemen beslenmeye başlarlar. Larva 5-7 kez gömlek değiştirdikten sonra bulunduğu ortamı terk ederek yarık ve çatlakların içinde pupaolur. Gelişme süresi 140 gündür. Yılda ortalama 3-4 döl verir. En fazla ergin uçuşu haziran, ağustos ve ekim aylarında olmaktadır

Tatlıkurt (Lasioderma serricorne): 

Erginlerin rengi kırmızımsı sarı ile koyu kırmızıya kadar değişir. 2–3.5 mm boyda, baş vücudun altına gizlenmiş durumdadır. Dişiler erkekten daha iridirler. Üzeri kumral ince tüylerle kaplıdır. Yumurta oval şekilde, yarı şeffaf ve beyaz renklidir. Larva kıvrık şekilli, sarımsı beyaz renklidir. Vücudu uzun, parlak esmer kıllarla örtülüdür. Pupa önceleri beyaz sonraları esmer renkli, 2.5–3.5 mm boydadır. Zararlı kışı tütün depolarında denkler içinde veya döşemeler arasında bir kapsül içinde larva olarak geçirir. Havaların ısınmasıyla birlikte beslenmesine devam eder. Olgun larva bir haftalık dinlenme periyodundan sonra pupa olur. İlk ergin çıkışı mayıs ayı sonralarında olur. Yeni çıkan erginlerin çoğu çiftleşmek ve yumurta bırakmak için bundukları besin ortamını terk ederler. Bir kısmı ise bulundukları yerde çiftleşir ve yumurta bırakırlar. Ergin dişi yaşamı süresince 40-103 adet yumurta bırakır. Çıkan larvalar hemen beslenmeye başlar. Gelişme süresi 50-60 gündür. Yılda 3 döl verir

ZARAR ŞEKLİ, EKONOMİK ÖNEMİ VE YAYILIŞI 

Tütün güvesinin larvası zararlıdır. Genellikle tütün orta damarından başlayarak dışa doğru damar aralarını yiyerek beslenir. Zarar ilerledikçe yaprağın sadece orta ve kalın damarları kalır. Tatlıkurt özellikle larva döneminde zarar yapar. İşlenmiş tütünü delik deşik eder. Erginler beslenmeden birlikte tütün denklerinde açtıkları çıkış delikleriyle zarara katılırlar. Her iki zararlı da tütünde ağırlık kaybına neden oldukları gibi bıraktıkları pisliklerle kalıntı ve salgıları ile tütünün kalitesini olumsuz yönde etkilerler. Gerekli zirai mücadele önlemleri alınmadığında tütün depolarında her iki zararlının neden olduğu kalite, para ve pazar kaybı gibi büyük kayıplar yanında ağırlık olarak da çok ekonomik kayıplara sebep olmaktadırlar. Her iki zararlı da ülkemizin bütün bölgelerinde yaygındır. 

KONUKÇULARI 

Tütün güvesi; kuru tütün, meyve, hububat, un, makarna, baharat gibi maddelerde zararlıdır. Tatlı kurt ise tütünden başka, kuru meyve, tarhana, baharat, kumaş, mobilya, un, kepek, kağıt gibi materyalde de zararlıdır. 

DOĞAL DÜŞMANLARI VE ETKİNLİKLERİ 

Tütün güvesi’nin larva paraziti olarak Bracon hebetor Say. (Hym.: Braconidae); Tatlıkurt’un larva paraziti olarak Anisopteromalus calandrae Howard. Newp. (Acarina: Pediculoididae) saptanmıştır. Ancak etkinlik çalışması yapılmamıştır. 

MÜCADELESİ 

Kültürel Önlemler

 ─ Ekici evleri ve depolarda, temiz tütünün dışardan meydana gelebilecek bulaşmadan korunmak için pencerelere zararlıların geçemeyeceği sıklıkta kafes telleri takılmalıdır. ─ Depoya bulaşık ürün, çuval ve benzeri malzeme konulmamalıdır. ─ Yeni ürün, eski ürünle birlikte depolanmamalıdır. ─ Ambarda zararlılara barınak olabilecek yarık çatlak gibi yerler sıva ile kapatılmalıdır. ─ Ambarda önceki yılın ürün kalıntılarından temizlenmelidir. ─ Ambarın iç ve dış yüzeyleri kireçle badana edilmelidir. 

Kimyasal Mücadele 

Ambarlanmış tütün zararlılarına karşı kimyasal mücadele; • Boş ambar ilaçlaması, • Dolu ambar ilaçlaması, • Koruyucu ilaçlama, • Ürün fümigasyonu, olmak üzere 4 şekilde uygulanır. 

İlaçlama zamanı 

Boş ambar ilaçlaması: 

Ekici evleri ve tütün depolarında ürünün depoya alınmasından 20-25 gün önce yapılmalıdır. Dolu ambar ilaçlaması: Tütün ekici evlerinde, tütünlerin hevenk, dizi, balya halinde depolandığı yerlerde ürün, ekici evlerine alındıktan sonra 15 gün aralarla ilaçlama tekrarlanmalıdır. Depolarda ilaçlamaya, asılan yapışkan tuzaklarda 3, ışık tuzaklarında veya feromon tuzaklarında 10-15 böcek (Tütün güvesi veya Tatlı kurt) görüldüğünde başlanır. İlaç uygulanmasından sonra, depo en az 12 saat kapalı tutulur. Bu uygulama böcek çıkış ve uçuşlarının devam ettiği sürece, haftada 3 kez yarım doz üzerinden yapılmalıdır. 

Koruyucu ilaçlama: 

Tütünler işlendikten sonra ve balyalamadan önce uygulanır. Fümigasyon: Üründe böcek bulaşma ve zararı yoğun olduğu zaman fümigasyona başvurmak gereklidir. 

Kullanılacak bitki koruma ürünleri ve dozları 

Bakanlık tarafından yayınlanan “Bitki Koruma Ürünleri” kitabında tavsiye edilen bitki koruma ürünleri ve dozları kullanılır. 

Kullanılacak alet ve makineler 

Boş Ambar ilaçlanmasında, basınçlı sırt pülverizatörü kullanılmalıdır. Dolu ambar veya ekici evlerindeki hevenk, dizi ve balyaların ilaçlamalarında atomizör kullanılır. Fümigasyon, çadır altı veya gaz geçirmez özel odalarda (fümigatuvar) uygulanır. Fümigasyon için bunlardan başka aplikatör, kum torbası, vantilatör, aspiratör ve gaz dağıtım düzeni gereklidir. Koruyucu ilaçlamada, ilacı tütün üzerine homojen olarak dağıtabilen uygun bir pülverizatör kullanılır. 

İlaçlama tekniği Boş ambar ilaçlaması: 

Boş depolarda, ambar temizliği yapıldıktan sonra deponun her tarafının yüzey ölçüleri hesap edilerek önerilen ilaçlardan biri (su emen yüzeyler için WP, su emmeyen yüzeyler için Em ve EC) yüzeye püskürtülür. İlaçlamadan önce aletin kalibrasyonu yapılarak 100 m2 için gerekli olan su miktarı saptanmalıdır. M2 üzerinden tavsiye edilen ilaç miktarı, hiç kuru yer kalmayacak şekilde bütün yüzeylere mutlaka püskürtülmelidir. Fümigasyon: Fümigasyon atmosferik koşullarda uygulanır. Fümigasyonda bulaşık ürün, gaz geçirmez çadır altına veya gaz geçirmez odaya konulur. Bu ortama önerilen dozlarda fümigant verilir ve ürün gerekli süre bu ortamda tutulur. Metil bromit ile yapılan fümigasyonda süre genellikle 24 saattir. Düşük sıcaklıklarda etkilidir. Hidrojen fosfürde ise etki süresi çevre sıcaklığına bağlıdır. Bu süre – 10–15°C’de 5 gün, – 16–20°C’de 4 gün, – 20°C’nin üstünde ise 3 gündür. Süre dolduktan sonra çadır veya oda açılarak havalandırma yapılır ve fümigasyona son verilir. Dolu Ambar ilaçlaması: Ekici evlerinde ve dolu depolarda emülsiyon haldeki Diklorvoslu preparatlardan biri tavsiye edilen dozda kullanılmalıdır. Koruyucu ilaçlama: Bu uygulama Tekel yada ihracatçı tüccarlara ait geniş kapasiteli tütün işletmelerinde yapılır. Uygulama için öncelikle yürüyen bant üzerinden belli bir zaman kesitinde geçen ürün miktarı hesaplanır. Daha sonra aplikatörle bu ürün miktarı için gerekli olan su-ilaç karışımı ayarlanarak püskürtülür. 

UYGULAMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ 

Boş ambar ilaçlamalarında, ambardaki tüm zararlıların ölmesi beklenir. İlaçlamadan sonra depo kontrol edilerek canlı-ölü böcek durumuna göre ilaçlamanın başarısı belirlenir. Fümigasyon uygulamalarında zararlıların tüm biyolojik dönemlerine %100 etki beklenir. Bunu belirlemek için fümigasyondan sonra, fümige edilen üründen en az %0.1 oranında alınan örneklerde canlı ergin, larva, pupa olup olmadığı araştırılır. Örnekler, fümigasyonun yumurtalara etkisini incelenmek üzere oda koşullarında 2- 3 ay kadar bekletilip, zararlı çıkışı olup olmadığı kontrol edilir. Elde edilen sonuçlarla fümigasyonun başarısı belirlenmiş olur. Dolu ambar ilaçlamalarında, depolarda ergin çıkışı başlamadan önce asılan feromon ve besin tuzaklarıyla bir kez kontrol edilerek yakalanan erginlerin sayımı yapılır. İlaçlamadan sonra da aynı şekilde sayımlar yapılarak, ilaçlama öncesi ve ilaçlama sonrası karşılaştırılması yapılarak değerlendirilir. Koruyucu ilaçlamada, uygulamadan sonra depoya asılan feromon ve besin tuzaklarıyla yapılacak aylık kontrollerle tuzağa gelen zararlı durumuna göre uygulama değerlendirilir.

Ruhsatlı Bitki Koruma Ürünü