TANIMI VE YAŞAYIŞI
Pamuk yaprak kurdu [Spodoptera littoralis (Boisd.)]’na halk arasında “Prodenya” adı da verilmektedir. Ergin, ön kanatları gri-kahverengi olan ve kanatları üzerinde karışık şekillerde açık sarı renkli çizgiler bulunan bir kelebektir. Ön kanatlarda yan kenarlara paralel, fakat uca doğru uzanan ve önden arkaya doğru daralan iki milimetre eninde kurşuni renkli bir şerit bulunur. Bu şeritten çıkan ve kanat ucuna kadar olan kısımda önden arkaya doğru uzanan sarı renkli üç çizgi bulunur. Arka kanatlar beyaz renkte olup, vücuda yakın kısımları hafif gridir. Kanat açıklığı 22-45 mm’dir. Arka kanatların yan kısımlarında koyu renkte ince bir çizgi bulunup kanat uçları beyaz tüylüdür. Abdomen gri veya grimsi kahverengidir. Dişi ile erkek kelebekler arasında dış görünüş ile renk bakımından fark yoktur. Sadece dişi kelebekler biraz daha büyüktür. Kelebekler yumurtalarını pamuk yapraklarının arka yüzeyine paketler halinde bırakır ve abdomeninden çıkardığı devetüyü rengindeki pullar ile örter. Paketlerde yumurtalar çoğunlukla iki sıralı ve düzenli olarak dizilir. Ayrıca 1-3 katlı paketlere de rastlanabilmektedir. Her yumurta paketinde 80-360 yumurta bulunur. Dişi kelebek bir kaç defada toplam olarak 1200 kadar yumurta bırakabilir. Tek bir yumurta incelendiğinde, yaklaşık 0.4 mm çapında, yuvarlak ve boyuna dilimli olduğu görülür. İlk bırakıldığında yeşilimtırak renkli iken açılmaya yakın renkleri değişerek koyu kahverengiye döner. Yeni çıkan larva 1.0–1.5 mm uzunluğunda, yeşil renkli ve kıllıdır. Baş vücuda göre büyük, koyu kahve veya siyah renklidir. Larva 6 dönem geçirir. Larvaların dönemleri değiştikçe boyu ile birlikte rengi de değişir. İleri dönemlerinde dördüncü ve onuncu vücut halkalarında dorsalde sağda ve solda olmak üzere iki adet kahverengimsi siyah leke oluşur. Larvalarda baş kısmı vücudun sonuna göre daha dardır. Olgun larva 4-5 cm boyunda gri-kahve yada siyahımtırak renkli olabilir, deri kadife gibidir. Protoraks hariç, her segmentin dorsalinde her iki yanda çizgiyi andırır birer siyah leke vardır. Değişiklik göstermekle birlikte vücudun dorsali boyunca orta kısmında kirli sarı bir çizgi uzanır. Son dönem larvalar toprağa inerek pupa olur. Pupa toprağın 2-8 cm derinliğinde bulunur ve 16-18 mm boyundadır. İlk oluştuğunda sarımtırak olan rengi daha sonra kahverengiye dönüşür. Kelebekleri gündüzleri pamuk dalları arasında, gölgede, loş ve kuytu yerlerde gizlenerek istirahat halindedir. Gece uçuşur ve ışığa gelirler. Bırakılan yumurtalar, yazın 4 günde açılır. Larvalar yeni çıktığında bir arada bulunur ve larvaların bu şekilde bir arada bulunmaları “ocak” olarak adlandırılır. Yumurtadan çıkan larvalar önce yumurta kabuklarını yer, daha sonra yaprağın alt epidermisini yiyerek zar haline getirirler. Larvalar büyüdükçe önce yaprağın, daha sonra da bitkinin diğer kısımlarına dağılırlar. Zararlının 6 larva dönemi vardır ve larva dönemi yazın 16-20 günde tamamlanır. Günün sıcak saatlerinde, özellikle de büyük dönem larvalar, daha serin olması nedeniyle bitkinin alt kısmına veya toprağa iner. Olgun larva toprağa girerek pupa olur. Yazın pupa dönemi 6-10 gün sürer. Pamuk mevsiminde bir dölünü 25–30 günde tamamlar. Belirli bir kışlama dönemi yoktur. Kışın her dönemine rastlamak mümkündür. Zararlı, pamukta temmuz başlarından itibaren bulunabilir. Ağustos ayından itibaren zararlı olabilecek yoğunluğa ulaşarak döllerinin 2 veya 3’ünü pamukta geçirir. Yılda 4–5 döl verebilir.
ZARAR ŞEKLİ, EKONOMİK ÖNEMİ VE YAYILIŞI
Larvalar yumurtadan çıktıktan hemen sonra zarar yapmaya başlar ve önceleri toplu halde bir arada bulunurlar. Yumurta kabuğunu yedikten sonra yaprağın alt yüzeyini kemirirler ve yaprağın epidermisini yiyerek zar gibi yaparlar. Daha sonra yaprak elek gibi bir hal alır. Larvalar birkaç gün sonra yaprağın ve bitkinin diğer kısımlarına dağılırlar. Bu sırada bitkinin bütün kısımlarına zarar verirler. Büyüdükçe diğer yapraklara geçerek beslenir ve yaprakları delik deşik ederler. Önemli olmamakla birlikte tarak ve çiçekler ile de beslenirler. Larva özellikle üçüncü dönemden itibaren çok oburlaşır. Kozayı delerek içine girip beslenir. Popülâsyonun yüksek olduğu tarlalarda yapraklar tamamen yenildiğinden bitkiler “karadal” denilen bir görünüş alır. Zararlı koza oluşturma döneminde mücadele eşiğine ulaştığında ilaçlama yapılmaz ise zarar oranı yüksek olur. Akdeniz Bölgesi’nde yaygın ve yoğun olmak üzere pamuk yetiştirilen bütün bölgelerde bulunmaktadır.
KONUKÇULARI
Pamuk, biber, domates, hayvan pancarı, şekerpancarı, ıspanak, yerfıstığı, börülce, maydanoz, ebegümeci, horozibiği, yonca ve tırfıl konukçuları arasındadır.
DOĞAL DÜŞMANLARI VE ETKİNLİKLERİ
Predatörleri: Chrysoperla carnea (Steph.) (Neur.: Chrysopidae) Nabis pseudoferus Rm. (Hem.: Nabidae) Parazitoiti: Microplitis rufiventris Kok (Hym.: Braconidae)
MÜCADELESİ
Kültürel Önlemler
– Zararlının hoşlandığı nemli ve loş ortamı olanaklar ölçüsünde oluşturmamak gerekir. Bu nedenle gerekmedikçe pamuk tarlası sulanmamalıdır. – Sık ekimden kaçınılmalıdır.
Kimyasal Mücadele
İlaçlama zamanı
İlaçlama zamanının belirlenmesi için 50 dekarlık pamuk tarlası bir ünite kabul edilir. 10-15 adımda bir bitki olmak üzere toplam 25 bitkinin yaprak, tarak, çiçek ve kozaları kontrol edilir. Bitki başına 0.5 larva veya 25 bitkide 2 yumurta paketi veya 2 yeni açılmış yumurta paketi görüldüğünde ilaçlamaya karar verilir. İlaçlama larvalar yumurtadan yeni çıktığında ve henüz dağılmadan yapılmalıdır. Yeni çıkan larvalar daha çok bitkinin üst kısımlarında bulunduğundan bu dönemde yapılacak ilaçlama daha etkili olur. Bu nedenle ilaçlama zamanı geciktirilmemelidir. Aksi halde ileri dönem larvalara karşı yapılacak ilaçlamadan yeterli sonuç beklenemez. Ay hilal durumunda iken, yumurta paketi sayımlarında daha dikkatli davranılmalıdır. Zira bu dönemde, yumurta bırakma daha fazla olabilmektedir. Tarla kontrolleri birer hafta ara ile yapılmalıdır.
Kullanılacak bitki koruma ürünleri ve dozları
Bakanlık tarafından yayınlanan “Bitki Koruma Ürünleri” kitabında tavsiye edilen bitki koruma ürünleri ve dozları kullanılır.
Kullanılacak alet ve makineler
İlaçlamada, hidrolik tarla pülverizatörü, sırt pülverizatörü (mekanik, otomatik, motorlu) veya sırt atomizörü kullanılır.
İlaçlama tekniği
İlaçlar, sabah çiğ kalktıktan sonra ve rüzgarsız saatlerde yapılmalıdır. Aletin memesinden çıkan sıvının iyi bir dağılım ve kaplama yapabilmesi için sıra üstü memelerinin bitki tepesinden 30 cm kadar yüksekte bulunması gerekir.
Ruhsatlı Bitki Koruma Ürünü
