TANIMI VE YAŞAYIŞI
Çok renkli tırpankurdu [Peridroma saucia (Hbn.)], kanat açıklığı 4-5 cm olan bir kelebektir. Ön kanatları genellikle kızılımsı kahverengi olup, açık veya koyu kahverengi de olabilir. Kanadın orta ve dip kısmında 3 adet leke bulunur. Lekeler orta bölümünde biri böbrek, diğeri yuvarlak biçimde, dip bölümde ise konik şekildedir. Bunlardan yuvarlak leke irice yapılı ve biraz uzamıştır. Kanat kenarlarındaki saçaklar kahverengidir. Arka kanatlar saydamdır. Ön ve arka kanatlar boyunca kahverengi gölgelenmeler bulunur. Damarlar oldukça belirgindir. Baş ve göğüs kızılımsı kahverengi, abdomen biraz daha kırçıl renktedir. Larvalar üçüncü döneme kadar davranış olarak Geometridae familyası larvalarına benzer. Olgun larva 4-5 cm uzunluğundadır. Vücut rengi genellikle açık yeşil ile açık kahverengi arasında değişir. Yanlarda ve sırtta koyu renkli bantlar uzanır. Bantlar üzerinde sarımsı noktalar bulunur. Sekizinci vücut segmentinde çevresi soluk sarımsı bir alanla çevrilmiş “V” biçiminde bir leke bulunur. Erginler mayıs ve haziranda uçmaya başlar. Yumurtalarını genellikle bitkilerin yaprak ve gövdesine 15-450 adetlik gruplar halinde bırakılır. Bir dişi 2500 kadar yumurta koyabilir. Yumurta 5-15 günde açılır. Larva gelişimi 18-40 günde tamamlanır. Larva popülâsyonu temmuz ve ağustosta en yüksek düzeye ulaşır. Bu türün larvaları, bozkurt larvalarından farklı olarak 5 gömlek değiştirdikten sonra toprak altına girer. Yaşamlarına bu döneme kadar tamamen toprak üstünde devam eder. Toprağın 5-10 cm altına girerek, toprakta oluşturdukları bir hücre içinde pupa olurlar. Pupa dönemi 12-20 günde tamamlanır. Kelebek uçuşları özellikle yaz sonu sonbahar aylarında yoğunlaşır. Yılda 2-3 döl verir.
ZARAR ŞEKLİ, EKONOMİK ÖNEMİ VE YAYILIŞI
Zararlı genellikle, bitkilerin toprak üstü bölümlerinde beslenir. Yeterli besin bulamadıkları zaman toprak altı bölümlerinde de zararlı olur. Genellikle geceleri beslenirler, fakat ilk dönem larvalar gündüzleri de yaprakların alt yüzeyinde beslenir. Damarlara ve üst epidermise dokunmazlar. Üçüncü larva döneminde oburca beslenmeye başlar. Yapraklarda düzensiz boşluklar oluşturur veya kalın damarlar dışında tüm yaprağı yok eder. Puroluk tütün üretim alanlarında, tarla döneminde zararlarına az oranda rastlanmaktadır. Bu alanlarda, ekici evlerindeki zararı daha önemlidir. Yumurta ve larva döneminde tütün yaprakları ile ekici evlerine taşınabilir. Çokrenkli tırpankurdu bu nedenle zararlarına bu evlerde de devam etmektedir. Bu zararlının, yaprakları yemesi sonucu ortaya çıkan ürün kaybı yanında, kalite yönünden kayıplar da önemlidir. Puro üretiminde ticari değeri en yüksek yapraklar üst sargı olarak kullanılır. Bu yapraklar zarar gördüğünde değerleri düşer. Yurdumuzun tütün yetiştiriciliği yapılan bölgelerinde yaygındır. Ayrıca uzun mesafelere göç edebilme yeteneğinde olmaları nedeniyle önem taşırlar.
KONUKÇULARI
Polifagtır. Konukçuları arasında tütün, semizotu, şerbetçiotu, kuşkonmaz, pancar, lahana, havuç, mısır, pamuk, hıyar, marul, hardal, keten, soğan, patates, turp, çilek, ayçiçeği, domates, nane, buğday, çavdar, yonca, üçgül, fidanlar, orman ve meyve ağaçları ile süs bitkileri sayılabilir.
DOĞAL DÜŞMANLARI VE ETKİNLİKLERİ
Tütün bitkisinde bu zararlının tespit edilen bir doğal düşmanı bulunmamaktadır.
MÜCADELESİ
Kültürel Önlemler
– Dizilmek amacıyla kırılmış yapraklar kontrol edilmeli, görülen larva veya yumurta paketleri temizlenmelidir. – Ekici evlerinde zarar veya zararlı görüldüğünde, tütün dizilerine vurulan darbelerle dökülen larvalar toplanmalı ve yok edilmelidir.
Kimyasal Mücadele
İlaçlama zamanı
Larvalar tütün tarlalarında, temmuz ayı ortalarına kadar genellikle görülmez. Yumurta paketlerinin yeni konmuş olması, larvaların henüz ilk dönemlerde bulunması nedeniyle zararlı tarlada fark edilmemektedir. Bu sırada kırım işleri de başladığından bulaşık yapraklar ekici evine taşınmakta, tarlada zarar artık söz konusu olmamaktadır. Bu nedenle temmuz başlarından itibaren tütün tarlaları titizlikle kontrol edilmeli, larva veya yumurta paketi görüldüğünde ilaçlanmalıdır. İlaçlamaların kırımdan yaklaşık 5 gün önce yapılmasına özen gösterilmelidir. Yeşil aksam ilaçlamasının uygulanmadığı durumlarda üçüncü larva döneminden sonra, zehirli yemlerle de mücadele yapılabilir. Ancak bu uygulama ile ekici evlerindeki zarar önlenemez. Ayrıca zararın her yıl görüldüğü alanlarda koruyucu ilaçlama olarak tütünler kırımdan önce ilaçlanmalıdır. Eğer tütünler bir elde kırılıyorsa tek ilaçlama yeterlidir. İki kırım arası 7 günü geçerse ikinci veya üçüncü ilaçlama yapılabilir.
Kullanılacak bitki koruma ürünleri ve dozları
Bakanlık tarafından yayınlanan “Bitki Koruma Ürünleri” kitabında tavsiye edilen bitki koruma ürünleri ve dozları kullanılır.
Kullanılacak alet ve makineler
İlaçlamada, sırt pülverizatörü (mekanik, otomatik, motorlu) veya sırt atomizörü kullanılır. Zehirli yem uygulamasında lastik eldiven kullanılmalıdır.
İlaçlama tekniği
İlaçlamalar sabah veya akşam serinliğinde ve rüzgârsız bir havada yapılmalıdır. Yaprak ilaçlamalarında ilacın yaprakların alt yüzlerini kaplamasına özen gösterilmelidir. Zehirli yemler toprak tavında iken atılmalıdır. En etkilisi yağmur veya sulamadan sonra akşamları zehirli yemin tarlaya serpilmesi, özellikle bitki diplerine konulmasıdır. Önerilen ilaçlardan biri ile kepekli yem hazırlanır. Bunun için 10 kg kepeğe önerilen ilaçlardan biri verilen dozlarda karıştırılır. Bu karışıma 1/2 kg şeker veya 1 kg pekmez ilave edilir ve karışımın sünger kıvamında olmasına dikkat edilir
