TANIMI VE YAŞAYIŞI

Kamalı nematodlar (Xiphinema spp.) boyları oldukça uzun (6 mm kadar olabilir), erkek ve dişisi iplik formunda olan nematodlardır. Baş bölgesinde 200 µm’ye kadar varan uzunlukta ağız iğneleri (stilet) vardır. Bağ alanlarında Kısa boğum virüsü-nün (Asma yelpaze yaprak virüsü) vektörü olan X.index Thorne and Allen, kuyruk kısmının sonunda oldukça belirgin parmak şeklinde bir çıkıntının bulunması ile diğer Xiphinema türlerinden ayrılır. Köklerin özsuyunu emerek beslenen larvalar, olgunlaştıktan sonra çiftleşerek çevresindeki toprağa yumurta bırakırlar ve yumurtadan ergin hale gelince-ye kadar dört larva dönemi geçirirler. İlkbaharın ilk aylarında, yumurta bırakmaya hazır pek çok dişi nematoda rastlandığı halde, çok sıcak yaz aylarında bunlara nadiren rastlanır. Bazen ikinci bir üreme sonbaharda olur. Bu nematodlarda üreme oldukça yavaştır. X.index sera şartlarında bir dölünü 22–27 günde tamamladığı halde, diğer Xiphinema türlerinde bu süre 1-3 yıldır. Kamalı nematodlar genellikle orta ve hafif yapıda ve pH’sı 6.5–7.5 olan toprakları tercih ederler. Gelişmeleri için optimum sıcaklık 16–28°C’dir.

ZARAR ŞEKLİ, EKONOMİK

ÖNEMİ VE YAYILIŞI

Dış parazit (ektoparazit) olan Kamalı nematodların köklerde beslenmelerinden dolayı, kök ucunda şişkinlikler, kıvrılma, kısalma, kök hacminin azalması ve çürüme gibi belirtiler görülür.

Kamalı nematodların beslenmeden dolayı yaptıkları zararın yanı sıra, virüs vektörü olmaları daha büyük önem arz eder. Ülkemiz karantina listesinde yer alan ve Kısa boğum virüsünün (Asma yelpaze yaprak virüsü) taşıyıcısı olduğu bilinen X.index’in, virüs hastalığı ile birlikte bulunduğu durumlarda, asmaların yapraklarında sararmalar, çift yaprak, çift sülük, boğum aralarının kısalması, yelpaze yapraklılık, asmalarda bodurlaşma, çubuklarda yassılaşma, salkımların ufak, tanelerin irili ufaklı olması gibi belirtiler görülür. Asmalarda zayıflama, durgunluk ve verimde azalma meydana getirerek, bağlarda %30-40’a varan oranlarda zarara neden olur. Ülkemizde Kamalı nematodların yedi türü saptanmıştır. Bunlar X.pachtaicum

(Tulaganov), X.index Thorne and Allen, X.italiae Meyl, X.brevicolle Lodello and Da Costa, X.ingens Luc and Dalmasso, X.turcicum Luc and Dalmasso ve X.pyrenaicum Sturhan’dur. Bunların içinde en yaygın olanı X.pachtaicum’dur. Daha sonra sırasıyla X.index ve X.italiae gelir. Bunlardan X.index, X.brevicolle. X.italiae virüs vektörü olup, X.pachtaicum, X.ingens, X.turcicum ve X.pyrenaicum ise virüs taşımamaktadır.

KONUKÇULARI

Kamalı nematodlar polifagdır. Kısa boğum virüsünün taşıyıcısı olan X.index’in en önemli konukçusu bağ olup, incir, dut ve gül diğer konukçularıdır.

DOĞAL DÜŞMANLARI VE ETKİNLİKLERİ

Yurt dışında Kamalı nematodlarda hastalığa neden olan Pseudomonas denitrificans

Meningitis adlı bir bakteri saptanmıştır.

MÜCADELESİ

Karantina Önlemleri

Kamalı nematodlardan X.index iç karantinaya, X.americanum, X.bricolense, X.californicum ve X.rivesi ise dış karantinaya tabi olan nematodlardır. Bağ ve fidanlık tesis edilecek alanlardan ilkbahar ve sonbahar aylarında toprak örnekleri alınarak, ilgili laboratuarlarda X.index yönünden analiz yapılmalıdır.

Kültürel Önlemler

– Dikilecek köklü bağ çubuklarının virüs hastalığından ari olması veya nematoda dayanıklı anaçlar kullanılması gerekir. Çok dayanıklı anaçlar; Dodridge, Salt Creek (Ramsey), Harmony, 1613C olup orta düzey dayanıklı anaçlar ise, Rupestris dul lot, 1103 Paulsen, 420A, 110R ve Riparia Gloire De Montpellier’dir.

– Kamalı nematodlarla taşınan virüslerle bulaşık meyve bahçesi ve bağlar sökümden sonra, yeni bahçe tesisine kadar, en az 3 yıl süreyle tahıl gibi konukçusu olmayan bitkiler yetiştirilmelidir.– Meyve bahçesi veya bağların sökümünden sonra, toprak işlemeleri sırasında, eski bitki kökleri (çok derinde olanlar da dahil) tamamen toplanıp imha edilmelidir. Çünkü eski kök parçaları uzun yıllar canlılıklarını korumakta, bünyelerinde virüsleri barındırmakta ve nematodlar için besin kaynağı olmaktadırlar.

– Çiftlik gübresi, yeşil gübre vb. organik maddeler toprağa karıştırılarak toprağın biyolojik aktivitesi artırılmalıdır.