(Phytophthora infestans)
Tanımı ve biyolojisi
Phytophthora infestans (Mont.) de Bary fungal bir hastalık etmeni olup, Solanaceae familyasına ait bitkilerde (domates, patates, biber ve patlıcan) geç yanıklık (mildiyö) hastalığına neden olur. Bölgelere göre ilkbahar ve yaz başlagıcında hastalık belirtileri patates bitkilerinde görülmeye başlar. Hastalık etmeni toprakta ve ölü bitki artıklarında canlılığını uzun süre koruyamaz, fakat dayanıklı üreme organı olan oosporları muhafaza edilebilir. Bir alanda epideminin (salgın) başlaması için mikroorganizma patates yumrularında kışı geçirmekte ya da tohumluk patates veya şaşırtılacak domates fideleri ile yeni bir alana tekrar girmelidir veyahutta canlı sporlar yağmurla veya sulama suyu ile taşınmalıdır. Serin, yağışlı havalar (16 - 27 °C) hastalığın gelişmesi için uygun iken, kuru ve sıcak havalar hastalığın gelişmesini engelleyebilir. İnfektelenmiş gövde dokuları hastalık etmenini kuru ve sıcak havalardan korur ve uygun koşullarda hastalık buralardan tekrar gelişir ve büyük epidemilere yol açabilir. Yağmurlu, sisli ve çiğ oluşumu yüksek olan yerlerde hastalık sık olarak karşımıza çıkar. İnfekteli dokular üzerinde fungal etmenin sporları (sporongia) oluşur. Yağmur ya da sulama suları sporları sağlıklı bitkilere taşır ve sporongialar ıslak yaprak ve gövdeleri direkt yada stomalardan infekte ederler. Serin ve nemli koşullarda, sporongia hareketli olan zoosporları da üretebilir ve bu sporlarda bitkileri direkt olarak enfekte edebilir. Fungal etmen yaprak ve gövde de hızla kolonize olur ve infektelen bölge hastalık ilerken nekrotik olur. Lezyonların kenarlarında hastalığın devamını sağlayan yeni sporongialar stomalardan çıkmaya başlar. Uygun koşullar altında hastalık etmeni bir yaşam döngüsünü 4 gün içerisinde tamamlayabilir. Gelişme sezonunda böyle yaşam dögüsü defaatlerce olabilir. Sporongia veya zoosporlar da bitkilerin gelişme sezonlarında ya da hasatta ve depoda patates yumrularını infekte edebilir. Hastalık ile bulaşık yumrular depolanırsa, hastalık direk ya da indirekt olarak yumrulara zarar verebilir. İndirek zararı yumruları diğer yumuşak çürüklük etmenlerine hassaslaştırmasıyla olur. Hastalık etmeninin farklı biyotipleri bulunmakta (A1 ve A2 eşleşme tipleri), bunlar bir araya geldiklerinde dayanıklı üreme organı olan oosporlar oluşmaktadır. Kullanılan hiç bir tiçari çeşit P. infestans` a yeteri kadar dayanıklılık vermemektedir. Hastalık bir kez ortaya çıktıktan sonrada, kültürel önlemler hastalığın gelişmesini kontrol altına alamaz. Hastalık başlamadan önce yapılan koruyucu kimyasal ilaçlar, ürünün tamamen yok olamsını engelleyen tek bir kontrol metotdur.
Hastalık Belirtisi
✓ İlk belirtiler yaprakta küçük, soluk yeşil veya sarımsı lekeler halinde görülür.
✓ Hastalığın ilerlemesiyle lekelerin olduğu kısımlar kahverengileşir ve doku ölür. Uygun koşullarda tüm bitkiye yayılır.
✓ Tarlada başlangıçta ocaklar halinde birkaç bitkide görülür, orantılı nemin %80 ve sıcaklığın 19–220 C’de tüm tarlaya ve etraftaki tarlalara yayılır.
✓ Yumrularda yüzeysel kuru çürüklük şeklinde, düzensiz eflatun ile siyah renk arasında sert lekeler belirir. Hastalık yumru etine doğru ilerler.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler: Hastalık patates ve domateste görülür.
Mücadele Yöntemleri
Kimyasal olmayan mücadele
✓ Temiz ve Sertifikalı tohum kullanılmalıdır.
✓ Hastalıklı bitki artıkları ve yumrular tarladan uzaklaştırılmalı
✓ Patates tarımı çiğ tutmayan güneye bakan yerlerde yapılmalıdır
Kimyasal Mücadele: Hastalığın her yıl görüldüğü yerlerde ve büyük zarar yaptığı üretim alanlarında hastalık belirtileri görülmeden, günlük ortalama sıcaklığın 16 0C veya en düşük sıcaklığın 10 0C’yi bulmasıyla ilaçlamaya başlanmalıdır.
Hastalığın her yıl görülmediği alanlarda ise çevrede yada tarlada ilk belirtiler görülür görülmez ilaçlamaya başlanmalıdır.
Kullanılabilecek Etken maddeler
