Zararlılar

HARNUP GÜVESİ (Ectomyelois ceratoniae)

Erginlerin vücut uzunluğu dişi bireylerde 9.5–11.0 mm ve erkek bireylerde 8.0–9.5 mm’dir. Kanat açıklığı dişi bireylerde 18–23 mm, erkek bireylerde ise 16–19 mm’dir. Ön kanatlar dar, soluk gri bazen de sarımsı kırmızı, birkaç beyaz leke ile süslenmiş ve daha koyu renkli enine iki çizgi belirgindir. Arka kanatlar beyaz olup damarları belirgindir (Şekil 37a). Kelebekler dinlenme halinde iken, kanatlar üzerinde “W” şeklinde bir desen görülür . Yumurta 077x0.5 mm boyutunda ve ovalimsi yapıda açık renkli yumurtalar olgunlaştıkça turuncu rengi alır. Larvalarda vücut pembemsi, baş ve pronotum kahverengidir. Olgun larva boyu 15–18 mm’dir. Larva, narın meyve kaliksinde veya ağaçlarının kalın dal ve gövde kabukları altında açık gri bir kokon örerek içinde pupa olur. Pupa, 3x10 mm boyutunda, kahverengindedir. Harnup güvesi kışı depolarda, ağaç üzerinde veya yere dökülmüş meyveler ile konukçusu olduğu ağaçların kabukları altında veya çatlaklarda değişik larva döneminde geçirir. İlk ergin çıkışı bölgelere göre değişmekle birlikte, nisan-haziran ayları arasında olur. En fazla kelebek çıkışı ise, haziran ikinci yarısı ile temmuz ayı birinci yarısında olmaktadır. Erginler, çıkışı takip eden 1–2 gün içerisinde çiftleşip yumurta bırakır. Ancak bu dönemde turunçgil ve nar meyveleri fenolojik olarak yumurta bırakma olgunluğuna gelmediğinden, birinci dölün zararı söz konusu değildir. Birinci döl erginleri, yumurtalarını genellikle ara konukçulara ya da önceki yıldan ağaç üzerinde kalmış harnup, yenidünya, fernezya akasyası meyveleri ile yeni yılda meydana gelen kurumaya yüz tutmuş olgun yenidünya meyveleri ve bozuk gelişen harnup meyvelerine bırakır. Esas zarar, ikinci ve üçüncü döl larvaları tarafından oluşturulur. İkinci döl kelebekleri haziranın ortalarından temmuz sonlarına kadar çıkış yapar. Bu dönemde, yumurta bırakma olgunluğuna gelmiş 3–5 cm çapındaki nar meyveleri kaliksi (meyve tacı) ile turunçgillerden göbekli portakallar ve greyfurtların özellikle Unlubit ile bulaşık olanlarını seçerek yumurtalarını tek tek bırakır. Zararlı, Unlubit ile bulaşık olmayan greyfurtlara yumurta bırakmadıkları gibi, bıraksa dahi birinci larva dönemini tamamlayıp meyve kabuğunu delememektedir. Unlubit ile bulaşık olmayan göbekli portakallarda ise, larvaların bir kısmı göbek kısmından girerek beslenebilmektedir. Harnup güvesi, 30°C sıcaklık ve %70 orantılı nem koşullarında bir dölünü ortalama 38 günde tamamlar ve 5 larva dönemi geçirir. Bir dişi, ortalama 80–170 yumurta bırakır. Zararlı, yılda 4–5 döl verir. Turunçgilde 3. ve 4. döl zararlı olmaktadır.

Zarar Şekli

Harnup güvesi, en fazla nar ve göbekli portakallarda, ikinci derecede Unlubit ile bulaşık greyfurt meyvelerinde zararlıdır.
Ergin dişi kelebek, yumurtalarını, Turunçgillerde özellikle, Unlubit ile bulaşık göbekli portakalların göbek kısmı ile greyfurtların meyve sapı ve meyvelerin birbirine temas ettiği kısımlara bırakır.
Yumurtadan çıkan larva, varsa unlubitin çıkardığı tatlı madde ile biraz beslendikten sonra göbekten içeri girer ve meyve etinde gelişerek burada zararlı olur.
Greyfurtlarda, larva, meyve kabuğunu delerek içeriye girse dahi gelişmesini tamamlayamaz.
Her iki meyve türünde de zarar gören meyveler, erkenden sararıp dökülür. Nar meyvelerinde ise, yumurta temmuz ayından itibaren ben düşme dönemindeki narların meyve tacına (kaliks) bırakılır.
Yumurtadan çıkan larva, varsa Unlubitin salgıladığı tatlımsı madde ile narın meyve tacında özellikle de stamenlerin bağlantı yerlerinde beslenir.
Birinci ve ikinci larva dönemini tamamladıktan sonra üçüncü larva döneminde kaliksten meyveye girer ve tanelerde beslenir.
Beslenme sonucu zarar görmüş narın dış kabuğunda (kaliksin yan tarafında), önce bir benek şeklinde kahverengileşme görülür.
Daha sonra bu leke büyüyerek kabukta çökme, çatlama ve meyvede tamamen çürüme meydana gelir. Ancak, meyvenin hızlı bir şekilde çürümesinde larvanın meyveye bulaştırdığı bir mantar türü etkili olmaktadır.
Olgun larva meyveye giriş deliğinden dışarı çıkarak, kaliks içerisinde pupa olur. Harnup güvesi’nin zarar oranı, bahçe çevresindeki konukçu bitkilerin çeşitliliğine bağlı olup, yüksek popülâsyonlardaki zararı, narda %25–30 ve turunçgilde %5–32 olarak tespit edilmiştir.

Konukçuları

Harnup güvesi, polifag bir meyve zararlısıdır. Konukçuları arasında harnup, nar, incir, trabzon hurması, yenidünya, portakal, greyfurt, ceviz, elma, armut, badem, kestane, fındık, üzüm, zeytin ve fernezya akasyası ile japon kavağı vb. bulunmaktadır

Mücadele Yöntemleri

Kimyasal Olmayan Mücadele

Nar ve Turunçgil bahçeleri içinde veya çevresinde, harnup ve yenidünya gibi zararlının diğer konukçuları yetiştirilmemelidir.
Hasada kadar haftalık kontrollerle yere dökülen bulaşık meyvelerin toplanarak gömülmesi popülâsyonun düşürülmesi açısından önemlidir. Bu uygulama ile zarar %80 oranında azaltılabilmektedir.
Kültürel önlemlerin başarılı olabilmesi için tüm turunçgil yetiştiricileri tarafından uygulanması gerekir.

Mekanik Mücadele

Meyvelerin Harnup güvesi tarafından zarar yapılabilecek fenolojik döneme gelmesinden itibaren haftalık kontroller yapılarak, yere dökülen meyveler, hasat sırasında ağaç üzerinde kalmış meyveler ile bahçe içi ve çevresindeki diğer konukçulara ait meyveler toplanıp imha edilmelidir.

Biyolojik Mücadele

Öncelikle doğal düşmanların doğada korunarak etkinliklerinin artırılmasına özen gösterilmelidir. Harnup güvesi’nin biyolojik mücadelesinde, Bacillus thuringiensis’li preparatlar ilk larva çıkışından itibaren 10–15 gün ara ile kaplama olarak ve özellikle meyveler iyice ıslanacak şekilde uygulanmalıdır.

Predatörü

Orius minutus L. (Hem.: Anthocoridae)

Parazitoitleri

Phanerotoma flavistestacea Fish.(Hym.: Braconidae)

Habrobracon hebetor Say. (Hym.: Braconidae)

H. brevicornis (Wesmael) (Hym.: Braconidae)

Bracon lactus Wesmael (Hym.: Braconidae)

Apanteles sp. (Hym.:Braconidae)

Pristomerus vulnerator Panz. (Hym.: Ichneumonidae)

Trichogramma spp. (Hym.: Trichogrammatidae)

Entomopatojenleri

Bacillus thuringiensis var. kurstaki