Turunçgil siyah yaprakbiti (Toxoptera aurantii B. de F.) 

Şeftali yaprakbiti [Myzus (Nectarosiphon) persicae (Sulz.)] 

Pamuk yaprakbiti (Aphis gossypii Glover) 

Börülce yaprakbiti (Aphis craccivora Koch.) 

Turunçgil yeşil yaprakbiti (Aphis spiraecola Patch)

TANIMI VE YAŞAYIŞI 

Turunçgillerin taze sürgün ve yapraklarında; siyah yeşil, gri renklerde 1.5–2.5 mm büyüklükte, vücutları dolgunca eliptik, iğ gibi, nadiren uzunca veya yarım küre şeklindedir. Vücut üzeri hafif çıplak veya hafif tozlu gibi, ya da beyaz bir mum salgısı ile az veya çok örtülüdür. Baş, küçüktür. Ağız parçaları sokucu emici tipte olup, 4 iğneye sahiptir. Antenler sert, uzun ve kıl gibidir. 3–6 parçalı olabilirler. Kanatlı, kanatsız formlarda abdomenin her iki yanında değişik boylarda tatlımsı sıvı çıkaran iki adet boru (kornikıl) şeklinde yapı bulunur. Kornikıl adı verilen bu yapı koloniyi dışarıdan gelebilecek tehlikelere karşı uyaran bir salgı salgılar. Kışı, yumurta döneminde konukçu bitkilerin dal ve gövdelerinin üstünde geçirirler. Eğer iklim koşulları ılımansa yıl boyu dişi doğurarak üremesine devam edebilir. İlkbahar başlarında açılan yumurtalardan dölIemsiz çoğalarak hızla koloni oluştururlar. 25°C’de haftada bir döl verebilirler. 40°C’ye çıkan sıcaklıklarda ölümler çoğalır. Yaprakbitlerinde döllemli ve döllemsiz üremenin birbirini takip etmesi karakteristik bir olaydır. Yüksek sıcaklık ve ışıklanma süresinin uzun olduğu koşullarda partenogenetik üreme meydana gelir. Düşük sıcaklık ve birkaç saat gibi kısa süreli ışık koşulları erkek bireylerin ortaya çıkmasına neden olur. Çiftleşen dişiler döllenmiş yumurta bırakır ve kışı yumurta döneminde geçirir. İlkbaharda yumurtadan çıkan fundatriksler (döllerin anası) primer konukçularında partenogenetik vivipar olarak çoğalırlar. Daha sonra kanatlı bireyler meydana gelir ve sekonder konukçularına geçerek burada beslenirler. Sonbaharda döllemli üremeye geçmek üzere erkek ve dişi bireyler meydana gelir. 

Turunçgil siyah yaprakbiti (Toxoptera aurantii Boyer de Fonscolombe) : 

Vücut kahverengiden siyaha kadar değişmektedir. Renk ve vücut uzunluğu kanatlı ve kanatsız formlarda değişmekle beraber, boy genellikle 1.1–2.0 mm’dir. Karnın her iki yanında 2 adet kornikıl (tatlı madde çıkaran borucuk) bulunmak-tadır. Kornikıl ve kauda (karnın son bölümü) belirgin siyahtır. Antenler kıl gibi ince ve uzundur.

 Şeftali yaprakbiti [Myzus persicae (Sulzer)]: 

Kanatsız vivipar dişilerde vücut rengi beyazımsı sarımsı yeşilden grimsi yeşil, soluk sarı yeşil ya da pembemsi ve kızılımsı yeşile kadar değişmektedir. Kanatlı vivipar dişide abdomen oldukça parlak, baş ve göğüs siyahımsı renktedir. Primer konukçu olarak seçtiği Prunus persicae ve diğer Prunus türleri ile çok sayıda sekonder konukçu üzerinde holosiklik yaşam göstermekte, ılıman bölgelerde ve sera koşullarında parthenogenetik vivipar çoğalmaya yıl boyu devam etmektedir. Citrus sp. önemli bir konukçusudur. 100’den fazla virüsün vektörüdür. 

Turunçgil yeşil yaprakbiti [Aphis spiraecola Patch (=Aphis citricola Van der Goot)]: 

Vücut parlak yeşilimsi sarı, ya da sarımsı yeşilden elma yeşiline kadar değişik renklerde, kornikıl ve kauda siyah renklidir. Prunus domestica, Citrus aurantium, Citrus limonum, Citrus grveis kounkçuları arasındadır. Citrus tristeza virüsü, Sharka, Patates Y virüsü ve Hıyar mozaik virüsünün etkili vektörüdür. 

Pamuk yaprakbiti (Aphis gossypii Glover): 

Kanatsız bireyi açık yeşil dumanlı, koyu yeşil renkli olup, koyu kornikıl ve soluk ya da tozlu görünümünde kaudaya sahiptir. Kanatlı bireyde soluk sarımsı yeşil veya koyu yeşildir. Primer konukçusu Frangula alnus’tur. Daha sonra Citrus sinensis, Hibiscus esculentus, Euphorbia sp. gibi geniş bir konukçu çeşitliliğine sahiptir. 50’den fazla virüsün vektörüdür. 

Börülce yaprakbiti (Aphis craccivora Koch.): 

Parlak siyah renkli bir yaprakbitidir. Genç bireyler hafifçe mumsu salgılı görülmektedir. Kanatsız bireylerin sırtında belirgin koyu renkli bir desen vardır. Kanatlı bireylerde ise bu koyu leke kesik bantlar halinde görülür. Sıcak bölgelerde kozmopolit bir türdür ve çok geniş bir konukçu çeşitliliğine sahiptir. 30 kadar virüsün etkili vektörüdür. 

ZARAR ŞEKLİ, EKONOMİK ÖNEMİ VE YAYILIŞI 

Yaprakbitlerinin bitki özsuyu ile beslenmeleri sonucu ortaya koyduğu doğrudan zarar, üründe kalite ve kantite üzerinde ekonomik kayıpları oluşturmaktadır. Bunun yanında özellikle bitki virüs hastalıklarını, kültür bitkilerine nakledilmesi ile de dolaylı olarak bir zarar oluşturulmakta ve bu oldukça önemli ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Turunçgillerin bütün varyetelerinde her zaman bulunurlar, genellikle turunçgil fidanları ile mandarinlerin genç sürgün ve yapraklarını tercih ederler. Emgi yaparak beslenmeleri sonucu yapraklar kıvrılır, küçülür ve dolayısıyla gelişmesi durur. Ayrıca çıkardıkları tatlı madde ile yaprak ve taze sürgünlerin üzeri kaplanır. Bu tatlı madde üzerinde gelişen is (fumajin) tabakası da solunumu engeller. Yaşlı ağaçlarda fazla yoğunluk oluşamayacağından zarar daha az veya önemsizdir. Zararlı genellikle ilkbaharın yağışlı aylarında daha çok çoğaldığı için bu dönemde ağaçlarda taze sürgün oluşumu da aynı zamana rastladığından, büyümekte olan genç sürgünlerde zarar daha çok olur. Turunçgil yetiştirilen her yerde vardır. 

KONUKÇULARI 

İlkbaharın başlangıcında genellikle turunçgil, daha sonra diğer kültür bitkileri ve yabani floradır. 

DOĞAL DÜŞMANLARI VE ETKİNLİKLERİ 

Turunçgillerde en çok doğal düşmanları bulunan zararlılardan biridir. İlkbahar başlangıcında çıkan ve hızla çoğalan yaprakbitlerinin arkasından gelen faydalılar yaz başlarına kadar zararlıyı baskı altına alırlar. Yaprakbitlerinin doğal düşmanları aşağıda verilmiştir. Parazitoitleri: Aphidius matricariae (Haliday) (Hym.: Aphidiidae) Aphidius colemani Viereck (Hym.: Aphidiidae) Lysiphlebus confusus Tremb. and Eady (Hym: Aphidiidae) Lysiphlebus fabarum (Marshall) (Hym.: Aphidiidae) Praon volucre (Holiday) (Hym.: Aphidiidae) Trioxys acalephae (Marshall) (Hym.: Aphidiidae) Trioxys angelicae Hal. (Hym.: Braconidae) Lysiphlebius spp. (Hym.: Braconidae) Tetrastichus ceroplastophilus Dom. (Hym.: Eulophidae) Aphidancyrtus aphidivorus Mayr. (Hym.: Encyrtidae) Phachyneuron aphidis Buche (Hym.: Pteromalidae) Predatörleri: Chrysoperla carnea (Steph.) (Neur.: Chrysopidae) Adalia bipunctata (L.) (Col.: Coccinellidae) Adalia decempunctata (L.) (Col.: Coccinellidae) Adalia faciatopunctata revelierei (Muls.) (Col.: Coccinellidae) Adonia variegata (Goeze) (Col.: Coccinellidae) Coccinella septempunctata L. (Col.: Coccinellidae) C. conglobata L. (Col.: Coccinellidae) C. undecimpunctata L. (Col.: Coccinellidae) Exochomus quadripustulatus L. (Col.: Coccinellidae) Exochomus spp. (Col.: Coccinellidae) Hyperaspis quadrimaculata Redtk. (Col.: Coccinellidae) Nephus includens Kirsch (Col.: Coccinellidae) Pharoscymnus pharoides Marscul (Col.: Coccinellidae) Rhyzobius lophantae (Bleisd) (Col.: Coccinellidae) Propylea quaturodecimpuntata L. (Col.: Coccinellidae) Scymnus apetzi Muls. (Col.: Coccinellidae) Scymnus apetzoides M. (Col.: Coccinellidae) Scymnus araraticus Lab.-Khnz. (Col.: Coccinellidae) Scymnus flagellisiphonathus (Fürsh) (Col.: Coccinellidae) Scymnus levaillanti Mulsant (Col.: Coccinellidae) Scymnus pallipediformis Günther (Col.: Coccinellidae) Scymnus quadrivulneratus Muls. (Col.: Coccinellidae) Scymnus rubromaculatus (Goeze) (Col.: Coccinellidae) Scymnus syriacus Mars. (Col.: Coccinellidae) Scymnus subvillosus (Goeze) (Col.: Coccinellidae) Stethorus punctillum Weise (Col.: Coccinellidae) Stethorus gilvifrons (Mulsant) (Col.: Coccinellidae) Piocoris erytrocephalus (p.S.) (Hem.: Lygaeidae) P. luridis Fieb. (Hem.: Lygaeidae) Campyloneura virgula (H.S.) (Hem.: Lygaeidae) Heterotoma dalmatinum Wgn. (Hem.: Lygaeidae) Deraeocoris pallens (Reut.) (Hem.: Miridae) Nabis pseudoferus Rmb. (Hem.: Nabidae) Orius minutus (L.) (Hem.: Anthocoridae) Aphidoletes aphidimyza (Rondani) (Dip.: Cecidomyiidae) Episyrphus balteatus (De Geer) (Dip.: Syrphidae) Melanostoma mellimum (L.) (Dip.: Syrphidae) Meliscaeva auricollis Meig. (Dip.: Syrphidae) Metasyrphus corollae (Fabricius) (Dip.: Syrphidae) Paragus aegiptius (Macquart) (Dip.: Syrphidae) Paragus tibialis (Fall.) (Dip.: Syrphidae) Paragus quadrifasiatus (Merg.) (Dip.: Syrphidae) Scaeva selenitica (Meigen) (Dip.: Syrphidae) Scaeva pyrastri L. (Dip.: Syrphidae) Sphaerophoria rueppelli (Wied.) (Dip.: Syrphidae) Allotrumbium sp. (Acarina: Tromibdiidae) 

MÜCADELESİ 

Kültürel Önlemler 

Gereğinden fazla azotlu gübre verilmesinden kaçınılmalıdır. 

Kimyasal Mücadele 

İlaçlama zamanı 

Meyveli turunçgil ağaçları genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında bazen de yaz aylarında olmak üzere yılda 3 dönemde taze sürgün verirler. Bu sürgünlere arız olan yaprakbitlerinin en önemli zararı, ilkbaharda yaptığı zarardır. Bu nedenle yaprak bitlerine karşı mart ve nisan aylarında bir ağaçta ortalama 15’den yukarı sürgün bulaşıksa ilaçlama yapılmalıdır. Doğal düşmanların korunması ve desteklenmesi amacıyla ilaçlamalarda spesifik afisitler tercih edilmelidir. Fidanlarda ise devamlı sürgün bulunacağından, zararlı popülâsyonu artış gösterdiğinde ilaçlama yapılmalıdır. Yaz aylarında hava sıcaklığına bağlı olarak zararlı popülâsyonu kendiliğinden azalmaktadır. Ayrıca doğal düşmanların yoğun ve etkin olduğu bahçelerde yaprakbiti popülâsyonu baskı altında tutulabilmektedir. Böyle durumlarda ilaçlamaya gerek duyulmamaktadır. 

Kullanılacak bitki koruma ürünleri ve dozları 

Bakanlık tarafından yayınlanan Bitki Koruma Ürünleri kitabında tavsiye edilen bitki koruma ürünleri ve dozları kullanılır. 

Kullanılacak alet ve makineler 

İlaçlamada, hidrolik bahçe pülverizatörü veya motorlu bahçe pülverizatörü, kullanılır. 

İlaçlama tekniği 

Özellikle taze sürgünlerin iyice ıslanması sağlanmalıdır. 

UYGULAMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ 

Uygulamadan önce belirli ağaçlarda bulaşık sürgün sayılır. Uygulamadan bir hafta sonra da aynı sürgünler kontrol edilir. Üzerinde canlı yaprakbiti bulunan sürgün sayısına göre etki oranı değerlendirilir

Ruhsatlı Bitki Koruma Ürünü

Kullanılacak etken maddeler