(Streptomyces scabies)

Tanımı ve Yaşayışı

Streptomyces scabies (Thaxter) Lambert and Loria, Actinomycetes olarak isimlendirilen mikroorganizma grubuna dahil gram pozitif, hücre duvarına sahip, ipliğimsi bakteridir. Substrat miselyumu ve havai miselyum olmak üzere iki tip miselyum meydana getirir. Substrat miselyumu ince, tek kutuplu, çok dallanmış, renksiz ve bölmesizdir. Havai miselyum ise yün biçiminde, hafif dallanmış hiflerden meydana gelmiştir. Havai miselyum üzerinde oluşan çok sayıda spiraller sporları taşır. Vejetatif miselyum kalınlığı 0.7 µm iken, hifler 0.9–1.0 µm kalınlığındadır. Optimum gelişme sıcaklığı 17-21°C’dir. Hastalık etmeni ürettiği sporlar yoluyla yayılır, toprak ve yumru kökenlidir. Patates yumrularının enfeksiyonu stoma ve olgunlaşmamış lentiseller yoluyla olur. Bu nedenle yumrular hızlı büyüdükleri dönemde hastalığa karşı daha hassastır. Toprak özellikleri hastalığın şiddetini etkilemektedir. Hastalık etmeni, 5.5-7.5 arasındaki pH derecelerindeki kumlu, tınlı topraklarda yaşar. Kuru ve sıcak topraklarda yumrularda hastalık daha şiddetli görülür. Nemli topraklar ise etmenin faaliyetini sınırlar. Asitli topraklarda S.scabies gelişemez

Zarar Şekli ve Belirtileri

✓  Hastalık etmeni bitkinin toprak üstü aksamında herhangi bir belirtiye neden olmaz. Yumrularda ilk belirtiler küçük, yuvarlak lekecikler halinde ortaya çıkar.

✓  Bu lekecikler yumruyla birlikte büyüyerek renkleri koyulaşır.

✓  Bu lekelerin altında yer alan doku, saman sarısı renkte ve biraz şeffaftır.

✓  Yumrudaki farklı görünüşlerine göre belirtiler, yüzeysel, derin ve kabarık uyuz şeklinde ayrılır.

✓  Tek bir yumru üzerinde farklı tipteki belirtiler bir arada görülebilir.

✓  Yüzeysel uyuz; açık kahverengi, mantarımsı, pürüzlü bir görünüştedir.

✓  Çukur uyuzda, çukurlar veya yarıklar halinde girintiler oluşur ve ölen doku artıkları pul şeklinde birbirlerinden ayrılır.

✓  Kabarık uyuzda ise, hücre artışı nedeniyle yumru üzerinde kabarık, pürüzlü, kaba ve mantarımsı oluşumlar meydana gelir.

✓  Hastalığı oluşturan toprakta yaşayan bir bakteridir.

✓  Patates yetiştirilen tüm alanlarda bulunur. Genel olarak kumlu, tınlı ve alkali topraklarda yaşar.

✓  Bu hastalıktan dolayı patates bitkisinin toprak üstündeki gövde ve yapraklarında herhangi bir belirti görülmez.

✓  Hastalık yumrularda ilk belirti olarak küçük yuvarlak lekeler halinde ortaya çıkar.

✓  Bu lekecikler yumruyla birlikte büyüyerek renkleri koyulaşır. Bu lekelerin olduğu yerdeki kabuğu ince bir şekilde kesersek, altta saman sarısı bir renk oluştuğu görülür.

✓  Yumrudaki farklı görünüşlerine göre; yüzeysel, derin ve kabarık uyuz şeklinde ayrılır.

✓  Yüzeysel uyuz, açık kahverengi veya pas rengi, mantarımsı, pütürlü, ağ benzeri bir görünüştedir.

✓  Kabarık uyuzda ise, yumru üzerinde kabarık, pürüzlü, kaba ve mantarımsı oluşumlar meydana gelir.

✓  Derin uyuzda çukur veya yarıklar halinde girintiler oluşur.

✓  Uyuz hastalığı yumruların görünüşünü bozarak patatesin pazar değerini düşürür.

Konukçuları

Patates, turp, havuç, şalgam

Mücadele Yöntemleri

Kimyasal Olmayan Mücadele

✓  Temiz ve sertifikalı tohumluk kullanılmalıdır.

✓  Eğer toprak bu hastalıkla bulaşıksa, hastalığa dayanıklı patates çeşitleri tercih edilmelidir.

✓  Hastalıklı ve şüpheli yumrular ayıklanmalı ve tohumluk olarak kullanılmamalıdır.

✓  Ağır bulaşık topraklarda buğday, arpa gibi bitkilerle ekim nöbeti uygulanmalıdır.

✓  Çiftlik gübresi yerine birkaç yıl kimyasal gübrelerle birlikte yeşil gübreler (örneğin fiğ ) kullanılmalıdır.

✓  Sık ve aşırı sulama yerine boğaz doldurmadan 15 gün sonra birer hafta ara ile 6 sulama yapılmalıdır.

Kimyasal Mücadele

✓  Tohum ilaçlamasında ilaç kuru olarak tohumlukla iyice karıştırılır.