(Agrotis spp.)

Tanımı ve Yaşayışı

Ülkemizde sebzelerde zarar yapan Agrotis türleri arasında en yaygın olanı ve A.ipsilon  ve A.segetum’ dur. Ayrıca A.exclamationis, A.crassa ve A.spinifera türleri bulunmaktadır. Bu zararlıya “tırpan kurdu” veya “kesici kurt” da denilmektedir. Bozkurt erginlerinin kanat açıklığı 35–40 mm kadar olup, baş, göğüs ve karın üzerindeki tüyleri grimsi kahverengidir. Antenler dişilerde ip şeklinde, erkeklerde ise çift taraflı tarak şeklindedir. Ön kanatlar grimsi kahverengi olup üzerinde koyu kahverengi lekeler mevcuttur. Bu lekelerin şekli ve büyüklüğü, türlere göre değişir. A.ipsilon’da böbrek şeklindeki lekeye bitişik siyahımsı üçgen şeklinde bir leke; A.segetum’da ise kanat dip kısmında bulunan çizgiye bitişik, siyahımsı, kısa çubuk şeklinde bir leke vardır. Bu iki özellik pratikte her iki türü birbirinden ayıran önemli bir özelliktir. Arka kanatlar grimsi beyaz renkte, kenarları hafif gölgelidir. Antenler erkeklerde çift taraflı tarak şeklinde, dişilerde iplik gibi düzdür. Yumurtaları sarımsı krem renginde, üstten basık küre şeklinde ve 0.5 mm çapındadır. Üzerlerinde uzunlamasına ışınsal çıkıntılar bulunur. Yumurtalar açılmaya yakın siyahımsı kahverengi olur. Larvaları yumurtadan yeni çıktığında 0.3 mm kadar, krem renginde ve tüylüdür. Siyahımsı gri renkte ve 45–50 mm boyunda olan olgun larva toprak içinde bir odacık hazırlayarak prepupa ve pupa dönemlerine girer. Pupa, kızıl kahverenginde ve 15–20 mm boydadır. Bozkurtlar kışı olgun larva halinde toprakta geçirir. İlkbaharda havaların ısınması ile birlikte faaliyete geçen larvalar önce pupa olur ve Ege Bölgesi’nde nisan ayının 2. yarısından itibaren, Karadeniz Bölgesi’nde mayıs ayı başından itibaren, Marmara ve İç Anadolu Bölgelerinde ise mayıs ortasından itibaren ilk kelebekler görülmeye başlar. Erginler yumurtalarını buldukları bitkilerin saplarına, yapraklarına veya toprağa tek tek ya da gruplar halinde bırakır. Bir dişi ömrü boyunca 1500–2800 kadar yumurta bırakabilir. Yumurtaların kuluçka süresi sıcaklık ve neme bağlı olarak 2–15 gündür. Sıcaklık arttıkça kuluçka süresi kısalır. Bu yumurtalardan çıkan larvalar mayıs ayı boyunca görülür ve kültür bitkilerinde zararlı olur. Larvalar gündüzleri toprak içinde veya bitki diplerinde, kıvrık vaziyette durur, geceleri ise toprak sathına çıkarak beslenirler. Altı larva dönemi geçirir. Gelişmesini tamamlayan larva prepupa olmak için toprakta bir odacık yapar, onun içine yerleşerek 3-6 gün kadar prepupa dönemi geçirir. Bu dönemin sonunda aynı yerde pupa olur. Pupa süresi 10-16 gündür. Bozkurtlar yılda 2- 4 döl verir.

Zarar Şekli

✓  Bozkurt larvaları birinci ve ikinci dönemlerinde bitkilerin taze yaprak ve sürgünlerini yemek suretiyle zarar yapar.

✓  İleriki dönemlerde ise yalnız geceleri beslenirler ve toprak sathına yakın yerden, kök boğazından kesmek veya kemirmek suretiyle bitkinin kırılıp kurumasına neden olurlar.

✓  Ayrıca çimlenmekte olan tohumları ve yumrulu bitkilerin toprak içindeki yumrularını da yiyerek ürün kaybı meydana getirirler.

✓  Popülâsyonun yüksek olduğu yıllarda, sebze fidelerinin yeniden dikimini gerektirebilir.

✓  Bitkileri kesip kurutmak, çeşitli kısımlarını yemek suretiyle onların gelişmesine engel olduğu gibi, zayıf gelişen bitkilerin az ürün vermesi, yenik yumruların değer kaybetmesi yönünden de ürün kaybına neden olurlar.

✓  Ülkemizde hemen her yerde bulunmaktadırlar.

Konukçuları

Bozkurtlar polifag bir zararlı olup, bütün sebzelerde zarar yapmakta fakat özellikle domates, biber, patlıcan fidelerinde ve patateslerde daha çok görülür. Ayrıca pamuk, tütün, mısır, ayçiçeği, pancar, hububat, yem bitkileri, meyve fidanları ve pek çok yabancı otta zarar yapmaktadırlar.

Mücadele Yöntemleri

Kimyasal Olmayan Mücadele

Yazlık sebzelerin sökümünden sonra sonbaharda tarlalarda yapılan toprak işlemeleri çok miktarda larva ölümüne neden olur.

Biyolojik Mücadele

Bozkurt’un Ülkemiz’de tespit edilen doğal düşmanları aşağıda verilmiştir:

Parazitoitleri

Macrocentrus collaris (Spincla) (Hym.: Braconidae)

Meteorus rubens Nees (Hym.: Braconidae)

Apantheles ruficrus (Holiday) (Hym.: Braconidae)

Gonia bimaculata Widemann (Hym.: Braconidae)

Obtusodonta equitatoria (Panzer) (Hym.: Ichneumonidae)

Kimyasal Mücadele

Zararlıya karşı, zehirli yem, tohum ilaçlaması, fide bandırması, yeşil aksam ilaçlaması şeklinde kimyasal mücadele yöntemleri uygulanır.

İlaçlama zamanı

Sebzelerin ekim ve fide dikim zamanlarında tarlanın köşegenleri istikametinde girilerek en az 5 ayrı yerde birer m2 ’lik alandaki bitkilerin dipleri kontrol edilerek zararlının larvası aranır, m2 ’de 2–3 larva görüldüğünde ilaçlama yapılır. Dikimden sonra da tarlanın köşegenleri yönünden girmek suretiyle en az 50 bitki incelenir, kontrol edilen bitkilerde %1–3 oranında larva veya kesik bitki saptandığında ilaçlama yapılır.

Kullanılabilecek bazı etken maddeler