(Aspergillus flavus)

Tanımı ve Yaşayışı

A. flavus’un konidiyal başlığı sarımsı yeşil renkte, küre ya da sütun şeklindedir. Konidioforlar değişken uzunluklarda, pürüzlü, çukurlu ve dikensi bir yapıya sahiptir. Vesikül çomak şeklindedir. Konidiler küre şeklinde, sarı-yeşil renkte, pürüzsüz veya hafif pürüzlü, ince duvarlıdır. Fialidler tek veya çift sıralı olup vesikülün tüm yüzeyini kaplar ve farklı yönlere doğru uzanır. Sterigma tek sıralıdır. Sklerotlar küre şeklinde, rengi kırmızımsı kahverengiden, morumsu kahverengiye kadar değişmektedir.

A. parasiticus’un konidial başlığı yeşil renkte, küre veya sütun şeklindedir. Konidiofor oldukça pürüzlü bir yapıda, yeşil renktedir. Vesikül yuvarlak ya da yuvarlağa yakındır. Konidiler yuvarlak, kalın, koyu yeşil renkte, çoğunlukla pürüzlü duvarlıdır. Fialidler direkt olarak vesikül ya da metula üzerinde bulunur. Sterigma iki sıralıdır.

A. flavus ve A. parasiticus tohum, toprak veya hava kaynaklı olabilir ve bu türlerin yaklaşık %40-80`i aflatoksin üretme yeteneğindedir. Etmenler, 10 ile 43°C sıcaklık aralığında canlılığını sürdürmekle birlikte optimum gelişme sıcaklıkları 25-35°C’dir. Her iki etmen 28- 30°C’de maksimum aflatoksin üretmektedir. Fungusların gelişmesi için havanın bağıl nemi %65, nispi neminin ise %75-80 olması gerekmektedir.

Zarar Şekli ve Belirtileri

✓  Aflatoksijenik A. flavus ve A. parasiticus, hasat öncesi tarlada bulaşması ile aflatoksin oluşumu başlamakta ve hasat, kurutma, depolama ve işleme süresince de aflatoksin miktarı artarak ürünlerde bulaşıklığa neden olmaktadır.

✓  Özellikle meyvelerin olgunlaşmaya başladığı dönemde bitkilerin kuraklık, böcek vb. abiyotik veya biyotik strese maruz kalmasıyla üründe aflatoksin oluşumu artmaktadır.

✓  Her iki Aspergillus türü verim olarak kayda değer bir ürün azalışına neden olmamasına rağmen oluşturdukları kanserojenik toksinler ile insan ve hayvan sağlığı açısından önemli bir tehdit oluşturmaktadırlar.

✓  Aflatoksin üreten fungal etmenlere karşı mücadele yapılmadığında hasat döneminde aflatoksin ile bulaşıklık oranı artabilmektedir.

✓  Aflatoksin, ülkemizin her yerinde görülebilmektedir.

✓  Üründe aflatoksin olup olmadığının veya varsa aflatoksin miktarının belirlenmesi için üründen örnekler alınarak aflatoksin analizi yapılmalıdır.

✓  Türk Gıda Kodeksi Tebliğinde her ürün için maksimum toplam aflatoksin miktarı yer almaktadır.

Konukçuları

A. flavus ve A. parasiticus yerfıstığının yanı sıra mısır, buğday, arpa, çeltik, soya, pamuk, fındık, antepfıstığı, ceviz, badem, incir, üzüm, kırmızıbiber ve karabiber gibi ürünlerde aflatoksin oluşumuna neden olmaktadırlar.

Mücadele Yöntemleri

Kimyasal Olmayan Mücadele

✓  Herhangi bir nedenle (mekanik, böcek vb.) zarar görmüş tohum kullanılmamalıdır.

✓  Sertifikalı tohum kullanılmalıdır.

✓  Aflatoksin oluşumuna dayanıklı çeşitler kullanılmalıdır.

✓  Ürün yetiştirilen çeşidin özelliğine göre optimum olgunlukta hasat edilmelidir.

✓  Hasat, kurutma, depolama ve işleme sırasında ürünlere fiziksel hasar verilmemelidir.

✓  Depolarda muhafaza edilen ürünün içerisinde taş, toprak, çöp, lif vb. bulunmamalıdır.