(Cercospora beticola)

Tanımı ve Yaşayışı

Şeker pancarında yaprak lekesi hastalığına neden olan fungal etmen Cercospora beticola Sacc.’dır. Tohum ve/veya hava kaynaklıdır. Etmen bir önceki üretim sezonundan toprakta kalan hastalıkla bulaşık bitki artıklarında, tohumlarda veya sirken, horoz ibiği gibi yabancı otlar ve pazı, ıspanak ve pancar gibi kültür bitkisi olan diğer konukçularında konidi veya pseudostroma (spor taşıyıcı yapılar) formunda kışlar. Stromalardan (pseudostroma) çıkan konidiler çok hücreli, ipliğimsi, şeffaf, uca doğru daralan tipte, çok bölmeli ve açık kahverengi renktedir. Nemli koşullarda pseudostromalarda gelişen konidiler primer enfeksiyonları başlatır. Konidi üretimi gündüz sıcaklıklarının ortalama 27-32°C, gece sıcaklığının 17°C ve nemin %90 ve üzeri veya yaprak ıslaklığının 11 saatten uzun olduğu koşullarda gerçekleşir. Yaz aylarında elverişli koşullar altında etmenin yaşam döngüsü 10 günde bir tamamlanır ve konidiler aracılığıyla üretim sezonu boyunca etmenin mikro yaşam döngüsü birkaç kez tekrarlanır. Böylece inokulum giderek çoğalır. Sezon sonunda ise etmen yeniden pseudostroma oluşturarak kışlar. Hastalığın çıkışı ve gelişmesi, üretim yılının yağış ve sıcaklık seyri ile doğrudan ilgilidir. Şiddetli epidemiler sıcaklığın 20-35 °C arasında, nispi hava neminin %95-100 olduğu ve 10- 12 saat sürdüğü durumlarda gerçekleşir. Gece sıcaklıkları 20°C ve üzerine çıktığında lekelerin hızlı bir şekilde artması sonucu yaprak ölümleri de artar. Hastalığın her yıl görüldüğü bölgelerde mayıs-temmuz ayları arasında uygun sıcaklık ve nem koşulları oluştuğunda enfeksiyon gerçekleşir. Bu aylarda sık sık yağan yağmurlar ve yapraklarda oluşan çiğ ile enfeksiyonlar başlar.

Zarar Şekli ve Belirtileri

✓  Enfeksiyon gerçekleştikten ortalama 7-10 gün sonra ilk belirtiler görülmeye başlanır. Hastalığın ilk belirtileri yaşlı dış yaprakların üzerinde birkaç küçük daire şeklinde ortaya çıkar. Bu yaprak lekeleri orta alanı gri-açık kahverengi, çevresi kırmızı-koyu kahverengi, dar veya geniş belirgin bir sınırla kuşatılmış 0.5-6 mm çapındadır.

✓  Yaprak lekelerinin ortasında küçük siyah noktalar halinde stromalar görülür.

✓  Yapraklardaki lekeler, hastalığın artan baskısıyla, kısa zamanda çoğalıp birleşir.

✓  Yüzeylerinin tamamı lekelerle kaplanan yapraklar, zamanla kuruyup ölür.

✓  Ağır salgınlarda çok sayıda yaprak kuruyarak ölür, bitkiler yapraklarının tamamını kaybeder ve yeni yapraklar sürer.

✓  Yeni yapraklar da sürekli olarak enfekte olarak kurur ve ölür.

✓  Mevsim sonuna doğru göbek yapraklarda ve yaprak sapları üzerinde de uzunlamasına lekeler görülebilir.

✓  Mevsim sonunda, pancarın başı yukarıya doğru konik bir şekilde uzamış bir görünüm alır. Tohum salkımları oluşmuş olan tohumluk bitkilerde ise toprak yüzeyinin hemen üzerindeki kısımların tamamı hastalıktan etkilenir.

✓  Cercospora yaprak lekesi, şeker pancarının en tahripkâr hastalıklarından biridir.

✓  Dünyada şeker pancarı ekim alanlarının yaklaşık yarısında yaygınlık göstermektedir. Hastalığın şiddeti, ülkeye ve bölgeye göre değişim gösterip mücadele yapılmadığı zaman şeker pancarının kök verimini %26, şeker varlığını %13, arıtılmış şeker varlığını %18 ve şeker verimini %55’e varan oranlarda düşürmektedir.

✓  Etmen bir sonraki sezona bulaşık tohumlarla, tarlada kalan bitki artıkları veya konukçusu olan yabancı otlar ve bazı kültür bitkileriyle taşınabilir.

✓  Bitkiden bitkiye taşınması ise yağmur sularının sıçraması ve rüzgarların etkisi ile gerçekleşir.

 Konukçuları

Başlıca konukçuları şeker pancarı (Beta vulgaris subsp. vulgaris convar. vulgaris var. altissima), pancar (Beta vulgaris), pazı (Beta vulgaris subsp. vulgaris), ıspanak (Spinacia oleracea) ve kereviz (Apium graveolens) gibi kültür bitkilerinin yanı sıra yabani Beta türleri, horoz ibiği (Amaranthus retroflexus), kara pazı (Atriplex sp.), sirken (Chenopodium album), kıvırcık labada (Rumex crispus), yabani marul (Lactuca asteraceae), kara hindiba (Taraxacum officinale), ebegümeci (Malva parviflora), tarla sarmaşığı (Convolvulus arvensis) ve sinir otu (Plantago sp.) gibi yabancı ot türleridir.

Mücadele Yöntemleri

Kimyasal Olmayan Mücadele

✓  Hastalıktan ari ve sertifikalı tohumlar kullanılmalıdır.

✓  Dayanıklı/tolerant çeşitler ekilmelidir.

✓  Tarlada görülen hastalıklı bitkiler ve sezon sonu bitki artıkları ortamdan uzaklaştırılarak imha edilmelidir.

✓  Hastalığın konukçusu olan yabancı otlar yok edilmelidir.

✓  Yağmurlama sulamanın gündüz yapılması, tarla seviyesinde nispi nem düzeyinin süresini uzattığı için enfeksiyonu teşvik etmektedir.

✓  Bu nedenle sulamanın gece yapılması gerekmektedir.

✓  Hastalık etmeni topraktaki bitki artıklarında 2 yıl canlı kaldığı için aynı tarlada en az 3 yıl etmenin konukçusu olan bitkiler ekilmemelidir.

Kimyasal Mücadele

✓  Hastalıkla kimyasal mücadele yeşil aksam ilaçlaması şeklinde yapılır.

İlaçlama zamanı

✓  İlaçlamalara hastalık için uygun hava şartları oluştuğunda ve tarlada yapraklar üzerinde ilk hastalık belirtileri görülür görülmez başlanır. Hastalığın seyrine göre kullanılan ilacın etki süresi dikkate alınarak ilaçlamalara devam edilir.

Kullanılabilecek bazı etken maddeler