(Onychiurus spp.)

Tanımı ve Yaşayışı

Ufak yapılı (0,3-6 mm), ağız parçaları çiğneyici tipte böceklerdir. Baş, göğüs ve karından oluşan bir vücuda, üç çift bacağa ve bir çift antene sahiptirler. Vücutları uzun silindirik, küremsi veya küre olabilir. Renkleri türlere göre değişir. Çoğunlukla donuk mavimsi siyah, bazıları yeşil veya sarımsı olup üzeri düzensiz koyu lekeli, bazıları ise bantlı, tamamen beyaz, nadiren parlak kırmızı ve metalik renkli olabilirler. Birçok böcekten farklı olarak hiçbir dönemde kanatları yoktur. Furcula adını alan sıçrama çatalları, 6 segmentten yapılı abdomenlerinin dördüncü segmentinin ventralinde bulunur. Yay kuyrukluların sıcak ve kurak toprak yüzeyinden soğuk, nemli ve derin katmanlara kadar değişen farklı mikro yaşama alanlarına uyum sağlamış değişik türleri vardır. Yüzeyde yaşayan türler, tüy ve pullarla kaplı olup uzun bacaklara, uzun antenlere, iyi gelişmiş sıçrama organına ve gözlere sahiptir. Bu özellikler onlara değişken şartlara haiz bir çevrede yaşayabilmelerini, toprak üstünde açıkta olduklarında hızlı hareket etmelerini sağlar ve kurumaktan korunmalarına yardım eder. Derin toprak ve döküntülerde yaşayan türlerde ise bacaklar, antenler ve sıçrama organı kısadır veya yoktur, gözler de olmayabilir. Bu sayede toprak veya birbirine yakın yaprak tabakaları arasındaki boşluklarda kolayca kaçabilirler. Yay kuyrukluların yaşama alanları genellikle otlu yerlerdir. Yay kuyruklular rahatsız edildiklerinde sıçrayamazlar. Şeker pancarında zararı görülen türler (Onychiurus spp., Folsomia spp., Sminthurus spp. ve Bourletialla spp.), kışı ergin olarak geçirdikten sonra, ilkbaharda çiftleşirler. Dişiler, çok küçük yumurtalarını toprağın 1-5 cm derinliğine bırakır. Birkaç gün sonra ergine benzeyen genç bireyler, yumurtadan çıkarak çürümekte olan organik madde, fungal sporlar ve bitki kökleri ile beslenmeye başlarlar. Beş deri değiştirdikten sonra ergin olurlar. Yılda iki döl verirler

Zarar Şekli

✓  Köklerde zarar yapan türler, daha ziyade toprak altında yaşayan yay kuyruklulardır (Onychiurus spp. ve Folsomia spp.).

✓  Bunlar, tohum çimlenip toprak yüzüne çıkmadan zarar vermeye başlarlar.

✓  Tarlada yeknesak bir bitki çıkışı görülmez.

✓  Beslenme sonucu yumuşayan tohumların içleri yenilerek boşaldığı, kökçük ve sürgünlerin ise büyüklüğü 1 mm’yi bulan oyuklarla kaplandığı görülür.

✓  Genç bitkiler solar ve ölür.

✓  Yay kuyruklular küçük vücutlu oldukları için, tek başlarına genç pancar bitkisine önemli bir zarar vermezler.

✓  Ancak, kök salgıları ile cezbedilen çok sayıda böcek, çimlenmekte olan bir tohum etrafında toplandığında, ciddi bir problem oluştururlar.

✓  Fakat çoğu zaman bitkinin ölümüne yay kuyruklular değil, bu yaralardan girerek bitkiyi enfekte eden fungal patojenler sebep olur.

✓  Toprak yüzeyinde yaşayan ve pancara zarar veren yay kuyruklular (Sminthurus spp., Bourletialla spp.) ise daha ziyade kotiledon yapraklarının alt yüzeylerinde ve hipokotilde küçük ısırıklarla zarar yaparlar.

✓  Yay kuyrukluların zararı, erken ekim veya ilkbaharın soğuk geçtiği yıllarda artarak çıkış noksanlıklarına neden olur.

✓  Kolayca hareket edebilmelerine ve besin temin etmelerine imkan sağladığı için bilhassa organik maddece zengin topraklarda daha fazla görülürler.

Konukçuları

Polifagdırlar. Daha ziyade çürümekte olan organik maddeler ve fungal sporlar ile beslenirler. Şeker pancarı ve bazı kültür bitkilerinde (başta baklagiller olmak üzere, lahana, havuç, salatalık vs.) zararları görülür.

Mücadele Yöntemleri

Kimyasal Olmayan Mücadele

✓  Erken ekimden kaçınılmalıdır.

✓  Zararlının görüldüğü alanlarda, bir sonraki dönem popülasyonun oluşmaması için topraktaki kalan bitki artıkları temizlenip, uzaklaştırılmalı ve imha edilmelidir.

✓  Topraktaki nem artışının önüne geçmek için fazla sulamadan kaçınılmalı, iyi bir şekilde toprağın drenajı yapılmalı ve toprak havalandırılmalıdır.

✓  Toprağın kurumasını sağlamak ve zararlı popülasyonunu azaltmak amacıyla ekim öncesi iyi bir toprak işlemesi yapılmalıdır.

Biyolojik Mücadele

✓  Birçok eklem bacaklılar (Örümcekler, kırkayaklar, böcekler), omurgalılar (kurbağa, kertenkele, kuş vs.) dır.

Kimyasal Mücadele

İlaçlama zamanı

Ekimden önce tohum ilaçlanmalıdır.

Kullanılabilecek bazı etken maddeler