(Phytopthora spp.)

Tanımı ve Biyolojisi

Phytophthora türleri, Oomycetes’e sınıfına mensup mantar benzeri bir sınıfta yer almaktadırlar. 15 ile 23°C arası bir toprak sıcaklığında ve mahsul büyümesi için gerekenden daha yüksek su içeriğinde çok iyi gelişirler. Phytophthora kökler, enfekte yumru ve soğanlar veya toprakta oospor (kışı geçiren eşeyli sporlar), spor kesesi (doğrudan çimlenen ya da zoospor oluşturan özel yapılar), klamidospor (kurumaya dirençli kalın duvarlı miselyum hücreleri) veya miselyum gibi farklı evrelerde kışı geçirir. Kışlayan yapılar, konukçuyu enfekte eden zoosporları oluşturur. Zoosporlar, sporların su içinde hareket etmelerini sağlayan kamçılı sporlardır. Enfeksiyon genellikle kökten dibe ilerlemekle birlikte, doğrudan dip de enfekte olabilir. Büyüyen kök uçlarından çıkan sızıntılar çimlenmeyi teşvik eder ve zoosporları kendine çeker. Patojen gövdenin içine doğru ve bitki yüzeyi üzerinde büyür ve gözeneklerden dışarı çıkan, içi spor kesesi dolu yeni sporanjiyoforlar (bir tür spor olan spor keselerini içeren yapılar) oluşur. İkincil enfeksiyon, çimlenen spor keseleri ya da spor keseleri içinde oluşan zoosporlar yoluyla meydana gelir. Bitkinin toprağın üstünde kalan bölümlerinde çimlenme için yaprak ıslaklığı gereklidir. Yayılma rüzgar yoluyla gerçekleşir ve yağmur patojenin enfekte bitkilerden toprağa dönmesini sağlar. Zoosporlar su içinde kolayca hareket edebildiğinden, toprağa yayılma su yoluyla gerçekleşir. Bu da, toprak ya da substrattaki su miktarı mahsul büyümesi için ideal olandan daha yüksek olduğunda hastalığın neden daha hızlı yayıldığını açıklar.

Zarar Şekli ve Belirtileri

✓  Hastalığın ilk belirtileri yeşil aksamda görülür.

✓  Yapraklar normalden küçük, açık yeşil, genellikle solmuş durumdadır ve kolayca dökülürler.

✓  Sürgünler uçtan geriye doğru kurur ve sonuçta ölmekte olan dallara sahip olan ağaçlar çıplak kalır.

✓  Ağaç ölümleri, toprak özelliklerine, kültürel uygulamalara ve çevresel koşullara bağlı olarak birkaç aydan birkaç yıla kadar sürebilir.

✓  Hastalığın ileri dönemlerinde ağaçların saçak kökleri bulunmayabilir, bulunsa bile genellikle çürümüş ve siyahlaşmış olup, kolayca koparlar. 
Konukçu Olduğu Bitkiler

Sert ve yumuşak çekirdekli meyve türleri, zeytin, badem, antepfıstığı, asma, nar, akçaagaç, at kestanesi, böğürtlen, karpuz, domates, pamuk, biber, patlıcan olmak üzere geniş bir konukçu dizesine sahiptir.

Mücadele Yöntemleri

Kimyasal Olmayan Mücadele

✓  Yeni bahçe kurulurken, kök çürüklüğüne elverişli olan zayıf drenajlı, tuzluluğu yüksek veya hastalık bulaşmış arazilerden kaçınılmalıdır. 

✓  Bahçeler kurulurken drenaj kanalları açılmalı ya da sırta dikim yapılmalıdır. 

✓  Yaşlı bahçelerde aşırı nem birikmemesi için toprak dikkatlice işlenmelidir. 

✓  Özellikle yeni bahçeler kurulurken sertifikalı, hastalıktan ari fidanlar kullanılmalıdır.

✓  Tohumlar 48–50°C’deki suya 30 dakika batırılıp daha sonra hızlı bir şekilde soğutma işleminden geçirilerek hastalıktan arındırılan üretim materyali ile fidanlıklar kurulmalıdır.

✓  Fidanlıklarda hastalık etmeninin bulaşmasını ve yayılmasını önlemek için, pastörize toprak karışımı, derin kuyulardan veya dezenfekte edilmiş yüzey suyu gibi temiz sulama suyu kullanılmalıdır. 

✓  Kök çürüklüğüne daha toleranslı anaçlar tercih edilmelidir. 

✓  Hastalıklı bir alan sağlıklı bir korudan geçiyorsa yüzey akışını yönlendirmek için su geçirmez tahliye kanalları kullanılmalıdır. 

✓  Toprak yüzeyi ıslakken bulaşık bahçelerde çalışılmamalıdır.

✓  Bahçelerde, toprak ile bulaşık olmayan temiz ekipman kullanılmalıdır. 

✓  Toprak işlemesi sırasında kök ve kök boğazının yaralanmamasına dikkat edilmelidir. 

✓  Hasat ve diğer faaliyetlere bahçenin sağlıklı alanlarından başlanmalı, patojen hareketini en aza indirmek için en son hastalıklı bölgelerde çalışılmalıdır. 

✓  Toprak solarizasyonu uygulanmalıdır. 

✓  Phytophthora kök çürüklüğü bahçenin yalnızca bir bölgesinde meydana gelmişse ve yüzeysel akış veya drenaj suyunda yokuş aşağı yayılamayacaksa, insanların ve etkinliklerin hastalığı korunan alanlara yaymasını önlemek için fiziksel bir bariyer kurulmalı ve uyarı işaretleri asılmalıdır. 

✓  Toprak nemi izleme cihazları kurularak sulama sıklığı ve miktarı programlanmalıdır,

✓  Yüksek miktarda tuz, bor, klor veya sodyum içeren su ile sulama yapılmamalıdır.

✓  Meyve bahçesi kurulurken toprağa odun cipsi veya alçı uygulanmalı, periyodik olarak ek uygulamalar yapılmalıdır.

✓  Her hasta ağacın taç izdüşümü ile gövdesi arasına, örneğin orta büyüklükteki bir ağacın altına, Phytophthora sporlarının oluşumunu baskılayan kalsiyumu sağlamak için 10-12 kg alçı uygulanmalıdır.

✓  Malçlama, malç içerisindeki kök gelişimini teşvik edip, Phytopthora’ya karşı faydalı mikroorganizmaların gelişimini arttırdığı ve tuzlu toprağın ve suyun olumsuz etkilerini azalttığı için her ağacın taç izdüşümü ile gövdesi arasına en az 10-15 cm kaba ahşap yonga malç uygulanmalıdır. Fakat malçlar ağaç gövdesinden birkaç cm uzakta tutulmalıdır. 

✓  Orta miktarda azot kök gelişimini teşvik ederek hastalığı tolere etmesine yardımcı olur. Aşırı gübrelemeden kaçınılmalıdır, özellikle çok fazla miktarda hayvan gübresi, amonyak veya tuz içeren diğer ürünler kullanılmamalıdır. 

✓  Bulaşık toprağa birkaç yıl dayanıklı bitkiler dikmek, topraktaki inokulumu azaltır. Çerimoya, narenciye ve Trabzon hurması gibi bitkiler Phytopthora’ya karşı oldukça dayanıklıdır.

Kimyasal Mücadele

İlaçlama, koruyucu olarak dikimle birlikte yapılabilir. Hastalığın görüldüğü bahçelerde ise toprak, yaprak veya gövde uygulamaları şeklinde yapılır.

1.İlaçlama : İlkbahar başlangıcında

 2. İlaçlama : Sonbaharda olmak üzere yılda 2 kez yapılır. Yeşil aksam uygulamalarına ise ilkbaharda başlanır. Uygulamalar vejetasyon süresince tekrarlanabilir. Eğer iletim demetlerinde hem aşağı hem yukarı hareket edebilen bir ürün kullanılacaksa, yeni kök gelişiminin başlamasından önce, yeni yaprakların sertleştiği ilkbahar sonu (mayıs) ve yaz sonu (ağustos) uygulanır.

Toprak üstü/Yeşil aksam uygulamalarında ağacın tümü ilaçlanacak şekilde rüzgarsız havada ilaçlama yapılmalıdır. Topraktan uygulamalar ise damla sulama yoluyla veya ağacın taç izdüşümüne gelecek şekilde yapılmalıdır.

Kullanılabilecek bazı etken maddeler