(Zeuzera pyrina)
Tanımı ve Yaşayışı
Erginlerde kanat açıklığı yaklaşık 41-43 mm arasındadır. Ön ve arka kanatlar beyaz renkli olup, ön kanatların üzerinde çok sayıda oval şekilli metalik mavi renkli benek bulunur. Kanatların üzerindeki beneklerin rengi larvanın beslendiği bitki türüne göre değişiklik gösterebilir. Dişi bireylerde antenler iplik formunda ve beyaz tüylerle kaplıdır. Erkek bireylerde ise anten tarak formunda olup, üzerindeki beyaz tüyler basal kısımda yoğunlaşmıştır. Baş ve thoraks üzerinde de yoğun beyaz tüyler bulunup, orta kısımda 3’erli iki sıra halinde 6 adet koyu mavi renkli benek bulunur. Abdomen koyu kahverenginde olup, segmentler arasında çok sayıda beyaz tüycükler mevcuttur. Yumurta; ovalimsi şekilli ve yaklaşık 0.8x0.9 mm boyutlarında olup, kırmızımsı sarı veya kırmızımsı kahverengindedir. enç larva, pembemsi renkte ve üzerindeki noktalar çok az belirgindir. Olgun larva ise yaklaşık 8x45-60 mm boyutlarında, silindirik şekilli ve koyu sarımsı kahverenginde olup, abdomen 8 segmentlidir. Her segmentte 4 çift siyah benek bulunur ve bu benekler üzerinde biri kısa diğeri uzun iki adet kıl mevcuttur. Pupa; yaklaşık 5x22 mm boyutlarında, silindirik şekilli ve koyu kahverengi sarımsı renkte olup, mumya tipindedir. Ağaç Sarı Kurdu kışlayan larvalarının beslenme faaliyeti mart-nisan ayı içerisinde başlar (galeri ağızlarında özsu akıntısı olur). İlk kelebek uçuşları ise Mayıs sonu Haziran başında başlar ve eylül sonu-ekim başlarında son bulur. Kelebekler geceleri (genellikle alacakaranlıkta) aktif olup yumurtalarını bırakır, gün içinde ise ağaç tacı içerisinde dinlenirler. Yumurtalar nadiren tek tek, genellikle de 100-300 adetlik kümeler halinde; ergin çıkış delikleri yakınına, gövde üzerindeki çatlaklara, kabuk aralarına ve nadiren de toprağa bırakılır. Ergin ömrü ortalama 2-3 gün olup, bir dişi ömrü süresince yaklaşık 860 adet yumurta bırakır. Yumurtalar yaklaşık 11-12 günde açılır. Birinci dönem larvalar yaklaşık bir gün yumurta kümeleri etrafında toplu halde bulunur. Genç larvalar bulundukları yerden yukarı doğru hareket ederek bir yıllık sürgün, yaprak veya yan sürgünlerin birleşme noktalarında 1-1.5 cm uzunlukta galeri açar. Ağız kısımlarında beslenme pislikleri bulunan bu galerilerde birinci dönemini yaklaşık 7 günde tamamlayan larva, galeriyi terk ederek aşağıya doğru iner ve 20-30 cm aşağıda tekrar bir galeri açar. Açılan ikinci galeri 5-7 cm uzunluğunda olup, burada 2. larva dönemini yaklaşık 10- 11 günde tamamlayarak bu galeriyi de terk eder ve 3. dönem larva son galerisini ağacın ana dal ve gövdesi üzerinde açar. Üçüncü dönem larvalar açmış oldukları bu galerilerde diğer tüm larva dönemlerini (3., 4. ve 5. larva dönemi) tamamlar. Ana dal ve gövdede odun dokusuna ulaşan larva öncelikle gövdenin çevresi boyunca 1/3’lük kısmını kapsayacak şekilde bir galeri açar, daha sonra ağaç gövdesine paralel ve yukarı doğru galeri açmaya devam eder. Yeni giriş yapılmış galerilerin ağzında beslenme pislikleri ve bir bitki öz suyu akıntısı olur. Zarar arttıkça bitki öz suyu akıntısı artar. Galeri içerisinde gelişmesini tamamlayan larva genellikle açmış olduğu galerinin ağzında pupa olur. Ancak, nadir de olsa açmış olduğu galeri üzerinde herhangi bir yerden taze dokuyu kemirerek bir çıkış deliği açıp burada da pupa olabilir. Pupa süresi 2-3 hafta olup, pupanın baş ve thoraks kısmı galeri ağzından dışarıya doğru itilerek, yarısı içeride ve diğer yarısı da dışarıda olacak şekilde galeri ağzında kalır ve böylece kelebek çıkışı gerçekleşir. Z. pyrina, genellikle yılda 1 ve bazen de iki yılda bir döl vermektedir.
Zarar Şekli
✓ Meyve ağaçlarındaki esas zarar, Ağaç Sarı Kurdu’nun larvaları tarafından konukçu bitkilerin ana dal ve gövdelerinde galeri açmak suretiyle oluşturulur.
✓ Açılan galeriler sebebiyle ağaç dal ve gövdesindeki iletim demetleri zarar görür ve bitkinin üst kısımlarına su ve besin maddesi iletimi engellenir.
✓ Dolayısıyla bitkide gelişme geriliği ve genel bir durgunluk belirtisi olur.
✓ Bulaşık ağaç ve dallar yaklaşık 2 yıl içerisinde tamamen kuruyabilir.
✓ Açılan galeriler fidan veya ağaçların ince dallarında, rüzgarlı hava veya meyve yükü nedeniyle kırılmalara yol açar.
✓ Bu durum ise, verim kaybı ile taç şeklinin bozulmasına neden olabilmektedir. Larva giriş deliklerinden bitki öz suyu akışı Z. pyrina’nın tipik özelliğidir.
✓ Z. pyrina genellikle yaşlı ağaçlar ile bakımsız ve ormana yakın bahçelerde zarar yapmakla birlikte, özellikle zeytin bahçelerinde genç ağaçlarda sorun olmaktadır.
✓ Bulaşık bahçelerde mücadele yapılmadığı takdirde ekonomik anlamda zarar oluşabilmektedir.
Konukçuları
Ağaç Sarı Kurdu polifag bir zararlıdır. Genellikle meyve ağaçlarında olmak üzere, orman ağaçları ve çalılıklarda da zararlı olur. Nar, zeytin, elma, armut, ayva, kiraz, erik, ceviz önemli konukçuları arasında olup, yaklaşık 150 farklı konukçusu olduğu bilinmektedir.
Mücadele Yöntemleri
Kimyasal Olmayan Mücadele
✓ Bahçe tesis ederken kullanılacak çelik ve fidanlar temiz olmalıdır.
✓ Bahçe bakımı iyi yapılarak ağaçlar sağlıklı bulundurulmalı ve mayıs-haziran aylarında taç izdüşümündeki yabancı ot mücadelesi ile nar gibi dip sürgünü olan meyve ağaçlarında dip sürgün temizliğine özen gösterilmelidir.
✓ Ağaçlar her yıl düzenli budanmalı, gerek budama sırasında ve gerekse de yıl içerisindeki kontrollerde, bulaşık dallar kesilerek imha edilmelidir.
✓ Yoğunluğun düşük olduğu bahçelerde, galerilere çelik tel sokularak larvalar öldürülmelidir.
Biyolojik Mücadele
✓ Ağaç Sarı Kurdu’nun doğada birçok doğal düşmanının bulunduğu bilinmektedir.
✓ Öncelikle bu türlerin korunması ve etkinliklerinin arttırılması için zararlılara karşı kullanılan ilaçları ve ilaçlama zamanlarını doğru saptayarak, mevcut predatörleri koruma, destekleme ve etkinliklerini arttırma yoluna gidilmelidir.
✓ Bunun için, yıl içerisinde predatör faaliyetinin yoğun olduğu dönemlerde, diğer zararlılara karşı geniş etkili bitki koruma ürünleri yerine seçici (spesifik) olanları tercih edilmelidir.
Predatörleri
Karıncalar, kuşlar ve özellikle ağaçkakanlar, yumurta ve genç larvaların predatörüdürler.
Larva Parazitoitleri
Ichneumon sarcitorius Linnaeus Hym.: Ichneumonidae
Microgaster sp. Hym.: Braconidae
Elasmus spp. Hym.: Chalcididae
Enderus sp. Hym.: Chalcididae
Schreineria zeuzerae Ashm. Hym.: Chalcididae
Elachertus nigritulus Zetterstedt Hym.: Eulophidae
Apanteles laevigatus Ratzeburg Hym.: Braconidae
