(Tuta absoluta )
Tanımı ve yaşayışı
Ergin ince uzun vücutlu , 6-7 mm boydadır. Kanat açıklığı 10 mm’dir. Antenleri iplik şeklindedir. Grimsi kahverengi olan ön kanatları üzerinde irili ufaklı siyah noktalar bulunur . Yumurta: 0.4 mm uzunluğunda, 0.2 mm genişliğinde silindirik, sarı renklidir. Yumurtadan çıkan larvanın vücudu krem renkli, başı siyahtır. Dört larva dönemi geçirir. Olgunlaşan larvanın vücudu yeşile, başı kahverengiye döner. Larvanın başının arkasında bulunan koyu renkli bant ayırt edici en önemli özelliğidir. Larva dönemi 13-15 gün sürer. Dördüncü döneme doğru larvanın vücudunun üstü pembeleşir. Pupa açık kahve renkli, 6 mm uzunluğundadır. Pupa dönemi 9-11 gün sürer. Erginler geceleri aktiftir, gündüzleri yaprakların arasında saklanırlar. Yumurtalarını yaprak, tomurcuk, meyve, sap ve gövdeye bırakırlar. Bir dişi yaşam süresince 120-260 adet yumurta bırakabilir. Toprakta ya da yaprakta açılan galerilerin içinde pupa olur. Çevre koşullarına bağlı olarak bir dölünü 29-38 günde tamamlar. Kışı yumurta, pupa veya ergin olarak geçirir. Zararlı, koşullar uygun olduğu sürece yılda 10-12 döl vermektedir.
Zarar şekli
✓ Yumurtadan çıkan larva, bitkinin büyüme uçlarında, yaprak, meyve, sap ve gövdede galeriler açarak beslenir. Yaprakta açtığı galeriler, geniş şeffaf boşluklar şeklindedir. Bu galeriler daha sonra kahverengiye dönüşerek kurur.
✓ Yaprakta ve meyvede açılan galerilerde zararlının siyah renkteki pislikleri dikkat çekicidir. Larvanın meyvede açtığı galerilerin görüntüsü düzensizdir, galeriler meyvenin her tarafında görülebilir.
✓ Domates meyvesinin her döneminde zarar yapabilir. Meyvede açılan galerilere mikroorganizmaların yerleşmesiyle çürümeler meydana gelir.
✓ Domates Güvesi zararı bazen patates güvesi ile çoğunlukla yeşilkurt zararı ile karıştırılmaktadır. Zarar şekli kabaca benzerlikler gösterse de kolaylıkla birbirinden farklı olduğu anlaşılacaktır.
✓ Çiftçilerimiz yeşilkurt zararını çoğu zaman önemsemediğinden mücadele yapmamakta, zarar birbirine karıştırıldığından fark edilebilir seviyeye ulaştığında mücadele iyice zorlaşmaktadır. Yeşilkurt domates güvesine göre daha iri yapılı olup, meyve üzerinde meydana getirdiği zarar büyük yenikler şeklinde belirgin olup açtığı delikler daha büyüktür. Domates Güvesi zararı ise kabuk altına yakın etli kısımda beslenmekte ve açtığı delikler daha küçük çaplıdır.
✓ Daha çok olgunlaşmamış domates meyvelerini tercih eder. Yoğun popülasyonlarda domateste % 100’lere varan ürün kayıplarına neden olabilir.
Konukçuları
Ana konukçusu domatestir. Domates güvesinin beslenmede tercih ettiği bitki domatestir. Patlıcangiller familyası bitkilerinden patates, patlıcan, biber, pepino ile bazı çiçeklerde de beslenebilir. Ayrıca yabani patlıcangillerden it üzümü ve şeytan elması isimli pıtrakta da beslenir.
Mücadele yöntemleri
Kimyasal olmayan mücadele
✓ Fidelerin zararlı ile bulaşık olmamasına özen gösterilmeli,
✓ Zararlı ile bulaşık yaprak, meyve ve bitkilerin üretim alanından uzaklaştırılıp imha edilmeli.
✓ Üretim alanı ve çevresinde zararlıya konukçuluk edebilecek yabancı otlarla mücadele edilmeli,
✓ Hasat sonrası tarlada kalan zararlı ile bulaşık bitki artıkları imha edilmeli,
✓ Ürün münavebesi (Solanaceae familyasına bağlı olmayan ürünlerin yetiştirilmesi),
✓ Hasattan sonra derin sürüm yapılmalı,
✓ Yetiştirme tekniğine uygun gübreleme ve Sulama yapılmalı,
✓ Seradaki giriş ve havalandırma açıklıkları zararlının giremeyeceği incelikteki tül ile kapatılmalıdır.
Biyolojik Mücadele:
✓ Doğal düşmanlardan Nesidiocoris tenuis, Ülkemizde birçok bölgede saptanmıştır. Domates güvesine karşı ticari olarak da ruhsatlı olan bu predatör zararlının yumurta ve larva dönemleri ile beslenmektedir.
✓ Örtü altı yetiştiricilikte biyolojik mücadele kapsamında yumurta parazitoiti Trichogramma evanescens ve avcı böcek N. tenuis birlikte salınmalıdır. Seralarda feromon tuzaklarda Domates güvesi ilk görüldüğünde Nesidiocorus tenuis, Macrolophus caliginosus gibi faydalı böcekler 0,5 adet faydalı böcek/m2 olacak şekilde salım yapılmalıdır. Yoğunluk arttıkça faydalı böcek salımına etiketinde tavsiye edildiği uygulama dozunda devam edilir.
✓ Nesidiocorus tenuis ve Macrolophus caliginosus Ege ve Akdeniz Bölgesi’nde bulunmaktadır. Yayılması ve etkinliğinin arttırılması için bu böcekler korunmalıdır. Sözü edilen faydalı böcekler Domates güvesi’nin bulunduğu alanlara salınmalıdır. Bu faydalı böcekler Domates güvesi’nin bulunmadığı durumlarda bitki ile beslendikleri için salım yapılırken bu husus dikkate alınmalıdır.
Biyoteknik yöntemler:
Domates güvesine karşı kitle halinde yakalama yönteminde örtü altında, feromon+su tuzakları ya da ışık+feromon+su tuzakları, açık alanda delta tipi feromon tuzak ve feromon+su tuzakları kullanılabilir. Kitle halinde yakalama feromon tuzaklarının kullanıldığı seraların zararlının girişini önlemek amacıyla havalandırma açıklıklarının tül ile kapalı ve çift kapılı olması zorunludur.
Kimyasal Mücadele:
Kimyasal mücadelede domates güvesinin ergin çıkışını saptamak için üretim sezonunun başlangıcından itibaren tarlada ve serada eşeysel çekici tuzaklar kullanılır. Tuzaklar haftada bir kontrol edilir ve tuzakta ilk kelebek görüldüğünde üretim alanının büyüklüğüne göre en az 100 bitki kontrol edilerek, bitkinin çiçek, yaprak, sap ve sürgünlerinde, yumurta ve tırtıl aranır. 100 bitkiden 3’ü yumurta ve tırtıl ile bulaşık ise mücadeleye karar verilir.
İlaçlamadan 5 ila 6 gün sonra bitkiler tekrar kontrol edilir. Bitkinin her tarafı ilaçla kaplanacak şekilde uygulama yapılır. Gerekirse ilaçlama tekrarlanabilir.
Kullanılabilecek etken maddeler
