(Helicoverpa armigera)
Tanımı ve yaşayışı
Ergini 35-40 mm kanat açıklığında bir kelebektir. Ön
kanatlar erkeklerde grimsi yeşil, yeşilimsi devetüyü veya zeytin yeşili,
dişilerde ise kızılımsı kahverengine yakın sarımsıdır. Ön kanatlar üzerinde
biri böbrek diğeri daire şeklinde iki leke vardır. Arka kanatlar bej veya
sarımsı renkli olup, kanat uçlarına doğru geniş ve siyah renkli birer bant
bulunur. Antenler kıl şeklinde ve az tüylüdür. Baş ve toraks, ön kanatların
renginde tüylerle örtülüdür. Abdomende bulunan kıllar, baş ve toraksdakilerden
daha açık renkli ve kısadır. Yumurtalar 0.5–0.7 mm çapında, krem renkli ve
üstten hafifçe bastırılmış küre şeklindedir. Üzerinde uzunlamasına yerleşmiş
çıkıntılar vardır. Yumurtadan yeni çıkmış larvaların boyları 1.5–2.0 mm, kirli
beyaz renkli ve çok kıllıdır. Bu kıllardan baş ve protoraksta bulunanların
rengi siyahtır. Olgun hale gelmiş bir larvanın boyu 30-45 mm olup, rengi
siyahımsı kahverengiden yeşil veya soluk sarıya kadar değişiklik gösterir.
Larvanın üst kısmında yeşil, kahverengi ve sarı renkte bantlar yer alır.
Yanlarda da sarı renkli birer bant daha bulunur. Pupa 20-23 mm boyunda,
önceleri yeşil, daha sonra kızıl kahverengine döner. Kışı toprakta pupa
döneminde geçirir. Kelebekler nisan sonu veya mayıs başından itibaren görünmeye
başlar. Ergin uçuşları genellikle akşam saatlerinde olur. Dişi, yumurtalarını
genellikle yaprakların alt yüzüne teker teker bırakır, bazen de çiçek tablasına
koyar. Bir dişi iklim koşullarına bağlı olarak 400-2200 adet yumurta bırakabilir.
Yumurtalar 5-10 gün içinde açılır. Larvalar gelişmesini 13-26 günde tamamlar ve
6 dönem geçirerek olgun hale gelir. Olgunlaşan larva toprağın 5-10 cm
derinliğinde bir yuva hazırlar ve bu yuva içinde pupa olur. Pupa dönemi 12-25
gündür. Ege Bölgesi’nde yılda 3–5, Akdeniz Bölgesi’nde ise 5 döl vermektedir.
Zarar şekli
- Yeşil kurt yumurtalarını genellikle yapraklara bıraktığı
için, zarar önce yapraklarda başlar. Larvalar yaprakların sadece damarlarını
bırakacak şekilde hatta damarların bir kısmını da yiyerek zarara neden olurlar.
- Ayçiçeğinin erken döneminde, popülasyonun yüksek olduğu
yerlerde yeniden ayçiçeği ekimi gerektirecek kadar önemli zarar meydana
getirebilirler.
- Ayrıca, tablalarda tohum ile beslenmesi sonucunda verim
kaybına neden olmaktadırlar.
Konukçuları
Polifag bir zararlıdır. Ayçiçeğinden başka, pamuk, tütün,
bamya, patlıcan, domates, biber, fasulye, soya fasulyesi, nohut, mısır,
yerfıstığı, kabak, kenevir, yonca, üçgül ve çeşitli süs bitkileri konukçuları
olarak bilinmektedir.
Mücadele
Kimyasal olmayan önlemler
- Baharda toprak iyi bir
şekilde işlenerek kışlayan pupalar yok edilmeye çalışılmalıdır.
İlaçlama zamanı
Mücadele zamanının ve ilk ergin çıkışının belirlenebilmesi
için, nisan sonu- mayıs başından itibaren 2 adet feromon tuzak/ha alana, hakim
rüzgar yönünde, tuzaklardan biri tarla merkezine, diğeri ise tarla kenarına
gelecek şekilde yerleştirilmelidir. Feromon değişimi 4-6 haftada bir
yapılmalıdır. Tuzaklar ilk ergin yakalanana kadar haftada iki üç kez, ilk ergin
yakalandıktan sonra haftada bir kontrol edilmelidir. İlk ergin görüldükten 5-10
gün sonra, 100 bitki kontrol edilerek yumurtadan çıkan larva yoğunluğu
belirlenir. Kontroller sonucunda, 100 bitkinin 5’inde birinci dönem larva ya da
ilk zarar belirtileri görüldüğünde kimyasal mücadeleye karar verilir.
Zararlının diğer dölleri için popülasyon ve zarar belirtileri kontrol edilerek
mücadele edilmelidir.
Kullanılabilecek etken maddeler
