(Macrophomina phaseolina)

Tanımı ve biyolojisi

Macrophomina phaseolina, ayçiçeğinde kömür çürüklüğü hastalığına neden olan, toprak ve tohum kaynaklı fungal bir patojendir. ‘Özükuru hastalığı’ olarak da bilinmektedir. Hastalık etmeni toprakta serbest halde veya bitki artıklarında mikrosklerot şeklinde kışlar. Mikrosklerotlar yuvarlak şekilli ve siyah renkli dayanıklı yapılardır. Fungus toprakta en az 2 yıl canlılığını sürdürebilir. İlk enfeksiyonlar mikrosklerotlarla gerçekleşir. Hastalık şiddeti toprakta bulunan canlı mikrosklerotların sayısı ile doğrudan ilişkilidir. Uygun koşullar altında mikrosklerotlar çimlenerek, doğal açıklıklardan ve yaralardan konukçu bitkiye giriş yapar. Konukçu dokusuna giriş yapan hif önce hücrelerarası gelişir daha sonra iletim demetlerinde kolonize olur. Fungusun oluşturduğu mikrosklerotlar iletim demetinin tıkanmasına neden olur. Topraktan su ve besin elementlerinin alımının engellenmesi sonucu bitkide solgunluk ve ölüm gerçekleşir. Hastalık toprak sıcaklığı 30°C’nin üzerine çıktığında ve kurak koşullarda iyi gelişir. Bununla birlikte bitkide meydana gelen su stresi ve açılan yaralar da hastalık şiddetinin artmasına neden olmaktadır.

Zarar şekli ve belirtileri

• Fungus ayçiçeğinde fide yanıklığı, çökerten, kök çürüklüğü ve gövde çürüklüğüne neden olur. Etmen, bitkileri tohum, fide ve olgun bitki döneminde hastalandırabilir.
• Eğer hastalık tohumda görülürse tohumlar çimlenmeyebilir, fide döneminde görülürse bitkiler solar ve ölür.
• Genç fidelerde hastalık belirtileri hipokotillerde kahverengi lezyonlar şeklinde başlar. Daha sonra hastalıklı bitkilerin yaprakları küçük, solgun ve kahverengimsi renge dönüşür. Olgun bitkilerde ise hastalık, sararma ve solgunluk şeklinde belirti gösterir.
• Kök boğazı ve gövdeye yakın kısmında kahverengi-siyah renklerde lezyonlar görülür.
• Bu belirtilere sahip bitkilerin gövdesi boyuna kesildiğinde iğne başı büyüklüğünde siyah renkli mikrosklerotlar görülür.
• Hastalıklı bitkiler çoğunlukla erken olgunlaşır ve sağlıklı bitkiye göre daha ince gövdeli ve küçük tablalıdır. Yapraklar dökülmez, bitki üzerinde kalır.
• Hastalık belirtileri ilk olarak tarladaki kuru kalmış alanlarda gözlenir.
• Kömür çürüklüğü hastalığının en karakteristik belirtisi kök ve gövde içindeki mikrosklerotlardır

KONUKÇULARI

Fungus ayçiçeğinin dışında soya fasulyesi, sorgum, mısır, susam, tütün, pamuk, domates, börülce, mercimek, kavun, kadife çiçeği gibi çok sayıda kültür bitkisinde de hastalık oluşturmaktadır.

Kimyasal olmayan mücadele

• Hastalıktan ari tohum kullanılmalıdır.
• Hastalığın görüldüğü tarlalarda 2-3 yıl konukçusu olmayan bitkilerle münavebe yapılmalıdır.
• Dayanıklı çeşit tercih edilmelidir.
• Özellikle sıcak aylarda bitkileri su stresine sokmayacak şekilde düzenli sulama yapılmalıdır. Hastalıklı bitki artıkları ortamdan uzaklaştırılmalıdır.

• Derin sürüm yapılarak mikrosklerotlar toprağa gömülmelidir.

Kimyasal Mücadele

Bu hastalığa karşı etkili bir kimyasal mücadele yöntemi bulunmamaktadır.