(Phoma macdonaldii)

Tanımı ve biyolojisi

Ayçiçeğinde siyah gövde lekesi hastalığına tohum kaynaklı Phoma macdonaldii (Eşeyli formu Plenodomus=Leptosphaeria lindquistii) fungusu neden olmaktadır. Etmen, kışı hastalıklı bitki artıklarında miselyum ya da piknit olarak geçirir. Açık kahverengiden koyu kahverengiye kadar değişen renkte piknidyumlar dikkatli bakıldığında çıplak gözle görülebilirler. Fungus bitkiye stoma gibi doğal açıklıklardan ya da mekanik zararlanmalar sonucu açılan yaralardan girer. Konidiler yağmur sularıyla yayılır. Etmen tohuma kadar geçer ve primer inokulum kaynağı olarak önemlidir. Primer infeksiyonları ilkbaharda piknidyumlardan toplu olarak çıkan pikniosporlar gerçekleştirir. Hastalığın gelişmesi ve yayılmasında sıcaklık, nem ve yağış önemli faktörlerdir. Hastalık 20-30°C sıcaklık ve yüksek nemde hızlı gelişir. Çiçeklenme sonrasındaki yağışlar enfeksiyon şiddetini arttırır.

Zarar şekli ve belirtiler

• Hastalığın belirtileri yaprak, yaprak sapı, gövde ve tablada görülebilir. Hastalıklı bitkilerin gövdesinde 4-5 cm uzunluğunda oval siyah lekeler oluşur ve tipik olarak yaprak ve yaprakların gövdeye bağlandığı kısımlarda hastalık lezyonları görülür.
• Hastalık için uygun koşullar oluştuğunda tüm gövde siyah lekelerle kaplanabilir. Hastalığın ilerleyen dönemlerinde lekeler üzerinde siyah küçük piknitler karakteristiktir.
• Yaprak sapındaki bu belirtiler yaprak kenarlarına doğru yayılır ve tüm yaprağı kaplar. Bu tip yapraklar sapa bağlandığı kısımlardan başlayarak kurur ve dökülür.
• Hastalıklı bitkilerin tablaları sağlıklı bitkilere oranla daha küçük olup, dane tutumu ve danelerin yağ oranı da düşüktür.
• Hastalık, iklim koşulları uygun olduğunda tüm üretim sezonu boyunca görülebilir ancak yaz sonunda gövdedeki lezyon belirtileri ortaya çıkana kadar fark edilme.
• Hastalık belirtileri genellikle yüzeyseldir ve öz dokusunda zararlara yol açmaz. Ancak Apion spp. ve Cylindrocopturus spp. larvaları bitkinin öz dokusuna etmenin sporlarını taşıdığında, özde de lezyonlar görülebilir.
• Ayçiçeğinde siyah gövde lekesi hastalığı %10-30 verim kaybına sebep olabilmektedir.

Mücadele yöntemleri

Kimyasal olmayan mücadele

• Hastalıktan ari tohum kullanılmalı,
• Dayanıklı çeşitler tercih edilmeli,
• Sık ekimden kaçınılmalı,
• 2-3 yıllık ekim nöbeti yapılmalı,
• Hastalıklı bitkiler imha edilmeli,
• Bitkilerin gövdesinde yara açılmasından kaçınılmalıdır.

Kimyasal mücadele

Hastalıkla kimyasal mücadele, tohum ve yeşil aksam ilaçlaması şeklinde yapılır.

İlaçlama zamanı:

Tohum ilaçlamalarında, tohumlar ekim sırasında veya ilacın özelliğine göre daha önceden ilaçlanabilir.

Yeşil aksam ilaçlamalarına, tarla veya çevresinde yapraklar üzerinde ilk hastalık belirtileri görülür görülmez başlanır. Hastalığın seyrine göre kullanılan ilacın etki süresi dikkate alınarak ilaçlamalara devam edilir.

Ruhsatlı ilacı bulunmamakta.