(Zeuzera pyrina)

Tanımı ve yaşayışı

Erginlerde kanat açıklığı yaklaşık 41-43 mm arasındadır. Ön ve arka kanatlar beyaz renkli olup, ön kanatların üzerinde çok sayıda oval şekilli metalik mavi renkli benek bulunur. Kanatların üzerindeki beneklerin rengi larvanın beslendiği bitki türüne göre değişiklik gösterebilir. Dişi bireylerde antenler iplik formunda ve beyaz tüylerle kaplıdır. Erkek bireylerde ise anten tarak formunda olup, üzerindeki beyaz tüyler basal kısımda yoğunlaşmıştır. Baş ve thoraks üzerinde de yoğun beyaz tüyler bulunup, orta kısımda 3’erli iki sıra halinde 6 adet koyu mavi renkli benek bulunur. Abdomen koyu kahverenginde olup, segmentler arasında çok sayıda beyaz tüycükler mevcuttur. Yumurta; ovalimsi şekilli ve yaklaşık 0.8x0.9 mm boyutlarında olup, kırmızımsı sarı veya kırmızımsı kahverengindedir. Genç larva, pembemsi renkte ve üzerindeki noktalar çok az belirgindir. Olgun larva ise yaklaşık 8x45-60 mm boyutlarında, silindirik şekilli ve koyu sarımsı kahverenginde olup, abdomen 8 segmentlidir. Her segmentte 4 çift siyah benek bulunur ve bu benekler üzerinde biri kısa diğeri uzun iki adet kıl mevcuttur (Şekil 3b). Pupa; yaklaşık 5x22 mm boyutlarında, silindirik şekilli ve koyu kahverengi sarımsı renkte olup, mumya tipindedir. Ağaç sarı kurdu kışlayan larvalarının beslenme faaliyeti mart-nisan ayı içerisinde başlar (galeri ağızlarında özsu akıntısı olur). İlk kelebek uçuşları ise mayıs sonu-haziran başında başlar ve eylül sonu-ekim başlarında son bulur. Kelebekler geceleri (genellikle alacakaranlıkta) aktif olup yumurtalarını bırakır, gün içinde ise ağaç tacı içerisinde dinlenirler. Yumurtalar nadiren tek tek, genellikle de 100-300 adetlik kümeler halinde; ergin çıkış delikleri yakınına, gövde üzerindeki çatlaklara, kabuk aralarına ve nadiren de toprağa bırakılır. Ergin ömrü ortalama 2- 3 gün olup, bir dişi ömrü süresince yaklaşık 860 adet yumurta bırakır.

Zarar şekli

• Meyve ağaçlarındaki esas zarar, Ağaç sarı kurdunun larvaları tarafından konukçu bitkilerin ana dal ve gövdelerinde galeri açmak suretiyle oluşturulur.
• Açılan galeriler sebebiyle ağaç dal ve gövdesindeki iletim demetleri zarar görür ve bitkinin üst kısımlarına su ve besin maddesi iletimi engellenir. Dolayısıyla bitkide gelişme geriliği ve genel bir durgunluk belirtisi olur.
• Bulaşık ağaç ve dallar yaklaşık 2 yıl içerisinde tamamen kuruyabilir. Açılan galeriler fidan veya ağaçların ince dallarında, rüzgarlı hava veya meyve yükü nedeniyle kırılmalara yol açar. Bu durum ise, verim kaybı ile taç şeklinin bozulmasına neden olabilmektedir.
• Larva giriş deliklerden bitki özsuyu akışı Z. pyrina’nın tipik özelliğidir.
• Z. pyrina genellikle yaşlı ağaçlar ile bakımsız ve ormana yakın bahçelerde zarar yapmakla birlikte, özellikle zeytin bahçelerinde genç ağaçlarda sorun olmaktadır. Bulaşık bahçelerde mücadele yapılmadığı takdirde ekonomik anlamda zarar oluşabilmektedir.
• Kuşlar, karıncalar, sıcak esen rüzgar ile geç ilkbahar ve yaz yağmurları Z. pyrina popülasyonunu önemli ölçüde düşürmektedir.

Konukçuları

Ağaç sarı kurdu polifag bir zararlıdır. Genellikle meyve ağaçlarında olmak üzere, orman ağaçları ve çalılıklarda da zararlı olur. Zeytin, elma, armut, ayva, kiraz, erik, nar, ceviz önemli konukçuları arasında olup, dünyada yaklaşık 150 farklı konukçusunun olduğu bilinmektedir.

Mücadele yöntemleri

Kimyasal olmayan mücadele

• Bahçe tesis ederken kullanılacak çelik ve fidanlar temiz olmalıdır.
• Bahçe bakımı iyi yapılarak ağaçlar sağlıklı bulundurulmalı ve mayıs-haziran aylarında taç izdüşümündeki yabancı ot mücadelesi ile nar gibi dip sürgünü olan meyve ağaçlarında dip sürgün temizliğine özen gösterilmelidir.
• Ağaçlar her yıl düzenli budanmalı gerek budama sırasında ve gerekse de yıl içerisindeki kontrollerde, bulaşık dallar kesilerek imha edilmelidir. Yoğunluğun düşük olduğu bahçelerde, galerilere çelik tel sokularak larvalar öldürülür.

Kimyasal Mücadele

İlaçlama zamanı

Ağaç sarı kurdunun larvaları ağacın odun dokusunda galeri içerisinde beslendiği için mücadelesi oldukça zordur. İlaçlamaya karar vermek için eşeysel çekici tuzaklarla ilk kelebek çıkışı takip edilir. Bunun için mayıs ayı ilk yarısında hektara bir adet olmak üzere izleme (monitör) amaçlı tuzaklar ağaçların güney yönüne ve yerden 1-1.5 m yüksekliğe asılır. Tuzaklar haftada 2-3 kez kontrol edilir. İlk ergin yakalanmasını takiben 14. ve 16. günler içerisinde ağaçlar ilaçlı bulundurulmalıdır (haziran ayı). Tuzaklarda ergin yakalanması devam ettiğinde ve tepe noktaları oluştuğunda 2. (ağustos ayı) ve 3. (ekim ayı) ilaçlamalar yapılabilir. İlaçlamalar, kaplama ilaçlama şeklinde olmalıdır. Meyveye yatmış bahçelerde hasada yakın ilaçlamalar diğer zararlıların mücadelesi ile entegre edilebilir. Z. pyrina ile mücadelede başarılı olabilmek için, en az iki yıl üst üste mücadele yapılmalıdır.

Kullanılabilecek etken maddeler