(Canditatus phytoplasma pyri)

Tanımı ve biyolojisi

Hastalık etmeni fitoplazmadır. Henüz kültür ortamında geliştirilemeyen etmen ipliksi ve genelde dallanmış yapıda olup hücre çeperinden yoksun, ancak üç katmanlı hücre zarına sahip prokaryotik organizmadır.

Etmen ağacın sadece floem demetlerinde bulunmaktadır. Diğer bitki dokularında yaşayamamaktadır. Floem demetlerini, özellikle aşı noktasında bulunanları tıkaması nedeniyle köklere besin iletimi engellenmektedir. Geriye doğru ölüm belirtileri yavaş seyrettiğinde kök sisteminin bir kısmı genelde ölmekte ve geriye doğru ölüm belirtileri bir sonraki yıl şiddetlenmektedir. Fitoplazma Pyrus anacı üzerine aşılı enfekteli ağaçların köklerine yerleşmekte ve burada yıl boyunca bulunmaktadır, ancak ayva anacı kullanıldığında köklere yerleşememektedir. Kışın ağacın toprak üstü aksamında yoğunluğu azalmaktadır, İlkbaharda tekrar ağacın toprak üstü aksamına yayılmaktadır.

Etmenin taşınması ve yayılması, enfekteli üretim materyalleri (aşı gözü, kalem, anaç, fidan vb.) ve armut pisillidleri Cacopsylla pyricola, C. pyri ve C. pyrisuga ile gerçekleşmektedir. Tohumlar ise etmeni taşıyamamaktadır. Ayva anacı kullanıldığında aşı yoluyla taşınma mümkün olmamaktadır.

Armut pisillidleri etmenin kısa mesafelere taşınması ve yayılmasını sağlamaktadır. Fitoplazma, bu vektörler tarafından persistent olarak taşınmaktadır. Armut ağacının tomurcukları, sürgünleri ve genç yaprakları üzerinde bitkinin özsuyunu emerek beslenen pisillid, fitoplazmayı birkaç saat içinde almakta ve en az 3 hafta süreyle vücudunda muhafaza ederek bulaştırma yeteneğini korumaktadır. Genç ağaçlarda (1-3 yaşında) belirti, pisillid inokulasyonunun gerçekleştiği yılda veya bir sonraki yılda görülmektedir. Yaşlı ağaçlarda ise inkubasyon süresi daha uzun olmaktadır. Beslenme sırasında pisillid fitoplazmayı bahçe içindeki diğer ağaçlara veya yakındaki bahçelerde bulunan ağaçlara bulaştırmakta ve böylece hastalığın taşınma ve yayılmasında etkin bir rol oynamaktadır. Ergin pisillidler genelde armut üzerinde kışlamakta, ancak bazen bahçe dışına göç edip orada da kışlayabilmektedir. Ülkemizde, hastalığın görüldüğü yerlerde, etmen C. pyri vektörü ile taşınmaktadır.

Zarar şekli ve Belirtileri

✓  Hastalık etmeni, bitkide geriye doğru ölüme neden olmaktadır. Anacın duyarlılığına ve alınan kültürel önlemlere, özellikle de pisillid mücadelesine bağlı olarak hastalık ani veya yavaş geriye doğru ölüm olmak üzere iki farklı şekilde görülebilmektedir.

✓  Ani geriye doğru ölüm durumunda, vejetasyon dönemi boyunca tomurcuk bölgesindeki floem dokusu kökleri besleyemeyecek kadar çok zarar gördüğünde meyve oluşumu durmakta, hızla yapraklar solmakta ve meyveler pörsümektedir. Bu durumu takiben ağaçlar genelde birkaç hafta içinde ölmektedir

✓  Yavaş geriye doğru ölüm durumunda, ağaçlar farklılık gösteren şiddette giderek zayıflamaktadır. Sürgün ucu gelişmesi azalmakta veya tamamen durmaktadır (Şekil 2 ). Az sayıda küçük, derimsi, açık yeşil renkte, kenarları hafifçe yukarı kıvrılmış yapraklar (kaşıklaşma) oluşmaktadır. Bu yapraklar sonbaharda yaşlanmaya bağlı renk değişiminden farklı olarak kırmızı renk alır ve zamanından önce dökülür

✓  Enfeksiyonun ilk dönemlerinde, yoğun çiçeklenme görülmesine rağmen, daha sonraki yıllarda az sayıda çiçek oluşmakta, meyve tutumu azalmakta ve meyveler normal boyutuna ulaşamamaktadır. Yıldan yıla azalan gelişme yaprak kümesi gibi görünen sürgün oluşumuna neden olmaktadır. Besleyici köklerin çoğu ölmekte, kalın kökler ise normal görünmektedir.

✓  Aşı noktasında kabuk dokusu kaldırıldığında, bazen kabuk yüzeyinin kambiyal tarafında, aşı noktasının tam altında kahverengi çizgi görülebilmektedir. Hastalığın belirtileri anaç-kalem uyuşmazlığı, iyi yapılmayan drenaj, beslenme bozukluğu, soğuk zararı ve kuraklık gibi faktörlerin belirtileri ile karışabilmektedir. Bu nedenle hastalığın teşhisi laboratuar analizleri ile yapılmalıdır.

KONUKÇULARI

Etmenin konukçuları armut, ayva ve diğer Pyrus türleridir.

MÜCADELE  YÖNTEMLERİ

Kimyasal olmayan mücadele

✓  Hastalıktan ari sertifikalı üretim materyalleri kullanılmalıdır.

✓  Etmenin vektörü olan armut pisillidleri ile mücadele edilmelidir.

✓  Hastalığın görüldüğü bahçelerdeki hasta bitkiler yakılarak imha edilmelidir.

Kimyasal Mücadele

Etkin bir kimyasal mücadele yöntemi bulunmamaktadır.