Hastalık Adı: Don Zararına Bağlı Yüzeysel Kabuk Hasarları (Russet ve Deformasyon)

Hasar Tipi: Fizyolojik

Hasarın Yeri: Meyvenin dış yüzeyi

Hasarın Oluşumu: Hasattan önce, özellikle ilkbahar geç donları sonrası

Hasarın Görüldüğü Çeşitler: Santana, Kanzi®- Nicoter, Jonagold, Gravensteiner, Gloster, Boskoop

Belirti ve Bulgular:

Don zararı, özellikle tomurcuk kırılmasından sonraki geç ilkbahar donlarından sonra meyve kabuğunda fizyolojik bozukluklara yol açar. Tipik olarak:

• Geniş alanlara yayılmış russet (kabuk mantarlaşması) oluşur.

• Don dilleri şeklinde yara benzeri izler meydana gelir.

• Kabuk üzerinde bant şeklinde lezyonlar, çatlamalar ve yer yer deformasyon görülür.

• Ağır hasar gören meyveler genellikle biçimsiz olur ve ticari değerini kaybeder.

• Enfekte olmayan, ağaçların yalnızca üst taç bölgesinde sağlıklı meyve oluşabilir.

• Ciddi don olaylarında meyve tutumu hiç olmayabilir.

Patojen Oluşumunun Nedeni:

Don zararı bir enfeksiyöz hastalık değil, fizyolojik bir stres yanıtıdır. Tomurcuk, çiçek veya genç meyve döneminde hücre içi su donarak genleşir ve:

• Hücre zarlarını parçalar

• Hücre metabolizmasını durdurur

• Geri döndürülemez doku bozulmasına yol açar

Bu da kalıcı kabuk hasarları, kabuk altı doku ölümleri ve büyüme anomalileri ile sonuçlanır.

Fizyolojik Sebepler:

• Don zararının şiddeti, etkilenen dokunun fenolojik aşamasına bağlıdır.

• Çiçeklenme evresi, donlara karşı en hassas dönemdir.

• Hafif donlar sadece birkaç hücre grubunu etkileyerek, onarım sırasında russet ve yara izi oluşumuna neden olabilir.

• Daha ciddi donlar ise çekirdeği ve embriyoyu öldürerek meyve tutumunu engeller.

• Hasarlı bölgelerde suberin tabakası gelişerek onarım yapılır ancak hücresel proliferasyon engellendiğinden deformasyon ve lekeler oluşur.

• Don hasarına karşı direnç çeşitlerin genetik yapısına ve ağaçların beslenme durumuna göre değişir:

  • Yetersiz gübreleme ve bir önceki yılın aşırı ürün yükü, don hassasiyetini artırır.

Mücadele Önerileri:

• Uygun yetiştiricilik alanı seçimi: Soğuk hava birikimi riski düşük mikro iklim bölgeleri tercih edilmelidir.

• Don Koruma Önlemleri: Don sulaması, rüzgar makineleri, sisleme sistemleri, gece örtüleme uygulamaları

• Gelişimsel Dayanıklılığı Artırmak: Dengeli azot ve potasyum gübrelemesi, iyi tozlanma, budama ve seyreltme

• Kimyasal Destek: Armutlarda, don sonrası Gibberellin uygulamaları, genç meyve oluşumunu teşvik edebilir

• Toprak ve Bitki Sağlığının Korunması: Besin eksiklikleri (özellikle Ca, B, K) giderilmeli, eğim yönlendirmesiyle drenaj iyileştirilmelidir