Hasar Tipi: Fizyolojik

Hasarın Görüldüğü Yer: Meyvenin dış kabuğu, özellikle epidermis ve hipodermis bölgeleri

Hasarın Zamanı: Hasattan sonra, özellikle depolama döneminde

Etkilenen Çeşitler: Elstar, Gala, Delbarestivale® (Delcorf), Pinova, Santana, Honeycrisp, Collina

Belirti ve Bulgular:
Bu bozukluk, meyve kabuğunda gözlenen açık kahverengiden koyuya değişen, bant şeklinde veya yamalı bronzumsu lekelerle karakterizedir. Etkilenen alan genellikle:

• Pürüzsüz, gergin ve kadifemsi bir yüzey hissi verir

• İlk olarak epidermiste başlar ancak hipodermal dokuya da ilerleyebilir

• Gözle görülür şekilde çökmüş, esmerleşmiş bir alan oluşur

• Şiddetli vakalarda bu bölgeler ciltte göçük veya buruşuk görünüm alır

• Esmerleşmiş alanlar, ikincil fungal enfeksiyonlar için uygun bir ortam oluşturabilir

• Bu nedenle çoğu zaman bu bölgelerde Botrytis, Alternaria, Cladosporium gibi mantarların sporları veya miselyumu tespit edilebilir

• Soğuk depolama koşullarında bu lezyonlar belirginleşir ve bazı durumlarda kabukta yırtılma da gözlenebilir

Patojen Oluşumunun Nedeni:
Bu bir enfektif hastalık değil, fizyolojik-stres kaynaklı bir bozukluktur.
Ana neden, hasattan sonra meyvenin ani ve çok hızlı bir şekilde soğutulmasıdır. Bu durum, meyve yüzeyinde termal şok etkisi yaratır.

Fizyolojik Sebepler:
Bronzluk oluşumunda rol oynayan temel fizyolojik etmenler şunlardır:

• Hasat sonrası çok düşük sıcaklığa hızlı geçiş (özellikle 0 °C civarı)

• Büyük ve yoğun dokulu meyvelerin iç dokularının dış kabukla senkronize şekilde soğuyamaması

• Kabuğun altındaki hücrelerde metabolik bozulmalar, zar geçirgenliğinde değişimler

• Heksanol, heksanal ve uçucu esterlerde dengesizlik, aroma bozulması ve zar tahribatı ile sonuçlanır

• Soğuk-stres sonucu bazı bölgelerde epidermal hücre ölümü görülür

• Özellikle gece-gündüz sıcaklık farkı yüksek yerlerde yetiştirilen meyvelerde risk artar

• Sık yağış ve geç hasat uygulamaları kabuğun olgunluk dengesini bozar, bronzluk gelişimini kolaylaştırır

• Sıkıca kapalı örtü altı sistemlerde (örneğin seralarda) yetiştirilen meyvelerde, sıcaklık düşüşleri daha belirgin hasar oluşturabilir

Risk Faktörleri ve Duyarlılık:

• Çeşit: Elstar ve Honeycrisp gibi ince kabuklu, şeker oranı yüksek çeşitler daha hassastır

• Boyut: Büyük meyveler içsel-soğuma gecikmesi nedeniyle daha fazla zarar görür

• Yetiştirme sistemi: Seyrek yapraklı, güneşe maruz kalan meyvelerde bronzluk daha fazla görülür

• Hasat zamanı: Geç hasat edilen ve olgunluk sınırında olan meyveler daha risklidir

• Soğutma protokolü: Hasattan hemen sonra ani soğutma, bozukluk gelişimini başlatan en önemli faktördür

Mücadele Önerileri:

1. Hasat Öncesi Uygulamalar:

   • Dengeli gübreleme uygulanmalı, özellikle azot fazlalığından kaçınılmalı

   • Hasat zamanı doğru belirlenmeli, meyve çok olgunlaşmadan toplanmalı

   • Yetiştirme sırasında yaprak yoğunluğu dengelenerek meyvenin aşırı güneş stresine maruz kalması önlenmeli

2. Hasat Sırası Önlemleri:

   • Meyveler hasat sonrası direkt soğuk depoya alınmamalı

   • Ön-soğutma odalarında kademeli soğutma (örneğin 10 °C → 5 °C → 0 °C) uygulanmalı

   • Sınıflama öncesi meyveler kısa süre ortam sıcaklığında dinlendirilerek iç sıcaklık dengelenmeli

3. Depolama Koşulları:

   • Soğutma protokolü çeşitlere özel olarak ayarlanmalı

   • CA/ULO koşullarında nem ve oksijen dengesine dikkat edilmeli

   • Kademeli soğutma sistemleri tercih edilmeli

   • Meyveler depoya alınmadan önce yüzeyleri kuru ve temiz olmalı

   • Etkilenmiş meyveler sınıflandırmada ayrılarak yayılım riski önlenmeli

Ek Not:
Bu bozukluk, tüketici açısından estetik bir kusur gibi algılansa da, genellikle iç kaliteyi etkilemez. Ancak ileri düzeyde gelişmiş bronzluklar, aroma kaybı, doku yumuşaması ve ikincil enfeksiyon riskleri nedeniyle ticari değeri düşürür.