(Melolontha melolontha L.)

Tanımı ve Yaşayışı

Mayıs böceği erginleri 2,5–3,0 cm boyunda, genellikle kızıl kahverengi görünüştedir. Thoraks parlak siyah renkte olmasına rağmen, üzeri sarımsı gri sık tüylerle kaplı olduğundan esas rengi belirgin değildir. Elitranın üzerinde birbirine paralel olarak uzanıp sonunda birleşen çizgi şeklinde çıkıntılar vardır. Elitra abdomeni tamamen örtmez, son 3 abdomen halkası açıkta kalır. Dişilerin anteni küçük, erkeklerinki ise büyük ve yelpaze şeklindedir. Abdomen parlak siyah, yanlarında üçgen şeklinde 5 adet beyaz leke vardır. Yumurta oval, krem renginde ve 2 mm boyundadır. Karakteristik olarak, larvaların abdomeni kıvrık, tombul ve beyazdır. Üç çift bacağı vardır. Vücudun son halkası çok büyümüş ve şişkin bir hal almıştır. Bu kısım, içindeki besin nedeniyle siyah görünür. Tam gelişmiş larvanın boyu 4–4,5 cm kadardır. Larva halk arasında “kadı lokması” veya “manas” olarak isimlendirilir. Pupa koyu kahverenginde ve serbest pupa tipindedir. İlkbaharda genellikle nisan ve mayıs aylarında toprak sıcaklığının 12°C ve toprak neminin de %1 5 - 2 5 civarında bir seviyeye ulaşması ile önce ergin erkekler sonra dişiler topraktan çıkar. Çıkış 18-20 gün devam eder. Güneş battıktan sonra uçuşarak ağaçlar üzerine konar ve bitkilerin yaprak ve çiçekleri ile beslenirler. Erginler topraktan çıktıktan 15-30 gün sonra yumurtlama olgunluğuna gelirler ve tepelerden alçaklara doğru yumurtlama uçuşu başlar. Çiftleşen dişiler yumurtalarını özellikle 2-3 yıl işlenmemiş ve üzeri hafif otlanmış bahçelerde, toprağın 15-25 cm derinine, 25-30’luk gruplar halinde koyarlar. Bir dişi ortalama 60 yumurta bırakır. Yumurtaların kuluçka süresi ortalama 30 gündür. Çıkan larvalar toplu halde yaşayıp otların köklerini kemirir ve 2 ay sonra gömlek değiştirerek ikinci dönem larva olurlar. İkinci dönem larvalar birbirinden uzaklaşır ve oburca beslenirler. Sonbaharda kışı geçirmek üzere toprağın derinliklerine inerler. Bu derinlikte Karadeniz Bölgesi için nemden çok toprak sıcaklığı etkilidir. Bu derinlik fındıkta yaklaşık 50 cm kadardır.

Zarar Şekli

• Mart ve Nisana kadar devam eden hareketsiz dönemden sonra önemli zararlar yapacak bir beslenme başlar ve haziran başlarına kadar devam eder.
• Daha sonra bir gömlek daha değiştirerek üçüncü dönem larva haline gelirler. Üçüncü dönem larva süresi 1 yıldır ve bu dönemde önemli zararlar yapar. Kışı toprağın 60 cm kadar derinliğine inerek geçirirler.
• Temmuz ayında toprak yüzeyinden 15-35 cm derinde topraktan bir yuva içerisinde pupa olurlar. Eylülde ergin hale geçen pupalar yuvayı terk etmeyip ertesi ilkbahara kadar burada bulunurlar. Üç yılda bir döl verir.
• Erginler yaprak ve çiçekler üzerinde beslenerek zarar yaparlar. Yoğun olarak bulundukları meyve ve orman ağaçlarını yapraksız bırakabilirler.
• Fakat zifin çiçeklerinin fazla bulunduğu yerlerde bu çiçekleri tercih etmelerinden dolayı kültür bitkilerinde zararlı durumuna geçmezler. Larvalar, ilk dönemlerinde toprak yüzeyine yakın otların kökleri üzerinde beslendiklerinden fındıktaki zararları çok önemli değildir.
• Fakat ikinci döneme geçen larvalarda gelişme hızlanır ve buna bağlı olarak da, aldıkları besin miktarı artar. Aynı zamanda daha derinlere indiklerinden, ot köklerinden uzaklaşıp fındık kökleriyle beslenmeye başlarlar.
• Fındıkta 1 cm çapına kadar olan köklerini kolayca koparıp kökleri tahrip ederler. Daha sonra oluşan cılız sürgünler yaz sıcaklarında hemen kurur. Larvaların üçüncü dönemdeki zararı ikinci dönemdekinden daha şiddetlidir. Bazı bahçelerde %50 dolaylarında zarar yaptığı saptanmıştır.

Konukçuları

Tüm fındıklıklarda yaygın olarak görülür. Ancak lokal alanlarda mücadeleyi gerektirecek yoğunluktadır. Fındık, çilek, zifin, kiraz, elma, armut, erik, kızılağaç, kayın ve meşe konukçularıdır.

Mücadele Yöntemleri

Kimyasal Olmayan Mücadele

• Erginler görüldükleri zaman toplanıp öldürülmelidir.
• Civarda zifin varsa, erginler bu bitkinin çiçekleri üzerinde toplandıklarında yakalanıp öldürülmelidir.
• Bahçelerin işlenmesi sırasında, larvaları toplayıp öldürmek, yoğunluğun düşmesi bakımından önemlidir.
• Fındık bahçelerinde kullanılan hayvan gübresi ve zuruf artıkları ile zararlıyı fındık bahçelerine bulaştırmamak ve popülasyonlarını arttırmamak için, bu tip gübre ve artıklar açık alanlarda uzun süre bekletilmemelidir.
• Bu zararlının temiz bahçelere bulaşmasının en önemli nedenlerinden biri de farkında olmadan bulaşık olan hayvan gübrelerinin kullanılmasıdır.
• Bu nedenle farklı yerlerden alınan hayvan gübrelerinin kullanılması durumunda bu zararlı bakımından temiz olduğundan emin olunduktan sonra bu gübreler uygulanmalıdır.

Biyolojik Mücadele

Entomopatojeni

Beauveria bassiana

Kimyasal Mücadele

İlaçlama zamanı Zarar görülen bahçelerde kimyasal mücadeleye karar vermek için larva yoğunluğunun tespit edilmesi gereklidir.

Bunun için 25 cm’ye kadar toprak derinliğinde larva aranır. Yoğunluk kısa mesafelerde büyük değişiklik gösterebildiğinden örneklemelerde buna dikkat edilmelidir.

Örneklemelerde 50x50 cm boyutlu çerçeveler kullanılır.

Bahçe büyüklüklerine göre örnekleme sayıları belirlenir. Bunun için; 1-10 da büyüklükteki bahçelerde 16 çerçeve, 11-30 da büyüklükteki bahçelerde 24 çerçeve, 30 da’dan büyük bahçelerde 32 çerçeve atılır.

Çerçeve içindeki toprak 25 cm derinliğe kadar alınıp, içindeki larvalar sayılır. Elde edilen rakamlardan 1 m²’deki ortalama larva sayısı bulunur. Eğer 1 m²’de (4 çerçeve) 3 veya daha fazla larva bulunursa kimyasal mücadeleye karar verilir.

Kimyasal mücadele sonbahar yağmurlarından sonra hava sıcaklığı henüz uygun durumdayken ve larvalar toprak yüzeyine yakınken veya ilkbaharda Mayıs-Haziran aylarında yapılmalıdır. Eylül başından ekim ortalarına kadar olan süre içinde ilaçlama yapılabilir. Toprak bu aylarda, ilacın karıştırılması için en uygun durumdadır.

Kullanılabilecek bazı etken maddeler